Vilnius’ta Gezilecek Yerler – Vilnius Gezi Rehberi

Son güncelleme tarihi: 16 Şubat 2020

Baltık ülkeleri olarak da bilinen Litvanya, Estonya ve Letonya’ya bir seyahat yapmaya karar verdiğimde, bu üçlü Avrupa Birliği bünyesinde görmediğim az sayıda ülke ortasındaydı. Tıpkı vakitte eski Sovyet ülkesi olarak AB’ye girmiş yegane 3 ülkenin neye benzediğini hayli merak ediyordum.

Gezi masraflarını en aza indirmek için yaptığım karmaşık plana nazaran birinci (ve de son) durağım olan Litvanya’nın başşehri Vilnius, ne bekleyeceğimden tam emin olamadığım bir yerdi. Zira Litvanya denince basketbol ve Zalgiris’i hatırlayan bendeniz için haliyle Kaunas, Vilnius’tan evvel aklıma gelirdi daima. Artık Vilnius’un da çok görülesi bir yer olduğunu söyleyebildiğime mutluyum açıkçası.

Not: 2015’te Litvanya Litası tedavülden kalkmış ve ülke Euro’ya geçen son Baltık ülkesi olmuştu. Verdiğim bilgiler ve fiyatlar 2019 Haziran itibariyle geçerlidir.

Vilnius’a nasıl gidilir?

Türkiye’den Vilnius’a nizamlı seferleri olan tek şirket THY. Lakin biraz daha ucuz bilet bulmak isteyenler benim üzere Kiev yahut diğer bir ülkenin kentleri üzerinden aktarma yapma seçeneğini düşünebilir.

Uçak dışında Vilnius’a yakın ülkelerden otobüs ve trenle de gelinebiliyor. Başka Baltık ülkeleri ve Varşova, Berlin üzere kentlerden otobüsle gelmek de mümkün.

Vilnius Memleketler arası Havaalanı epey küçük, lakin küçük olmasının haricinde dışarıdan katiyetle bir havaalanı izlenimi vermediğini de söylemem gerek. Daha çok tren istasyonuna benziyor, hatta içi de bu izlenimi dayanaklar biçimde inşa edilmiş. Kent merkezine gelmek için çabucak havaalanının önünden kalkan 1, 2 ve 88 numaralı otobüslere binebilirsiniz. Şahsen Aušros Vartai’ye kadar gelen 88 numaralı otobüs haricinde birkaç yüz metre gerideki tren garının yanına gelen 1 ve 2 numaralı otobüsleri de düşünün. Adeta metro üzere, her durakta inen binen olmasa da duran bu otobüsler yaklaşık 20 dakikada sizi getiriyor, 1 € fiyatı şahsen sürücüye ödeyebilirsiniz.

Vilnius’ta gezilebilecek yerler

Vilnius’un en turistik yerleri Old Town etrafında ağırlaşıyor olabilir lakin kentin asıl merkezi Katedral Meydanı bence. Bu geniş meydanda birçok tertip ve konser düzenlendiği üzere, mahallî halkın da değerli bir buluşma noktası olmuş.

Litvanya halkının büyük kısmı, komşuları Polonya üzere Katolik, bu nedenle başka Baltık ülkelerine göre din sembolik de olsa, bağımsızlık uğraşlarında ve günlük hayatlarında biraz daha fazla yer tutuyor. Vilnius Katedrali de görkemli bir yer, ilgi alımlı kısmı ise buranın altında yer alan Kral ve düklerin mezarlarından oluşan nekropolis kısmı. Ne yazık ki buraya yalnızca rehber eşliğinde ve haftanın aşikâr günlerinde düzenlenen çeşitlerle girilebiliyor. Ancak hiç olmazsa içerideki devasa orgu görmek için bir uğrayın.

Katedralin yaklaşık 30 metre yanındaki çan kulesi de görüntü meraklıları için ziyarete açık. Lakin bu ikisinin ortasında bir yer var ki Litvanya tarihi açısından çok kıymetli bir kilometre taşı olarak kabul ediliyor. Bu da sahiden bir taş, “Stebuklas”. Litvanca’da “mucize” manasına gelen bu sözcük, 23 Ağustos 1989’daki ünlü Baltık bağımsızlık hareketinin simgesi olan fayansa ismini vermiş.

Bütün Baltık ülkelerinde, bilhassa Litvanya ve Estonya’da sıkça anılan 600 kilometreden uzun insan zinciri, Baltık ülkelerini Sovyetler Birliği yönetimine teslim ettiğine inanılan Molotov-Ribbentrop Paktı’nın 50. yıldönümünde Tallinn’de başlatılmış ve Letonya üzerinden geçerek Vilnius’ta sona ermiş. 2 milyondan fazla insanın katıldığı zincirin bittiği yere de, meydandaki öbür karolardan farklı olan Stebuklas taşı yerleştirilmiş. Öyküye nazaran bu karonun üstüne çıkıp etrafınızda 3 kere dönerseniz dilekleriniz gerçek olurmuş. Taşı bulduğunuzda bunu yapan öteki beşerler göreceksiniz, bu ritüeli tekrarlamak ise size kalmış. Bunu yapmasanız bile Baltık resmi tarihinin yazdığı en büyük destanlardan birinin üzerine ayak basmış olma hissini kaçırmak istemezsiniz.

Vilnius’u başka Baltık başkentlerinden ayıran en kıymetli özelliği, çok yeşil bir kent olmasının yanında bu yeşilliklerin merkeze çok yakın devasa parklarda tepe noktasına çıkması bence. Bunda dar bir bölgeye fazla sayıda doruğun sıkışması da kesinlikle tesirli olmuştur natürel. Bir de kenti kollara ayrılarak kesimlere bölen Neris ve Vilna Irmaklarını de unutmamak gerek. Vilna Nehri’nin geçtiği birtakım yerler, bilhassa Bernardine Parkı epey hoş. Halkın boş vakitlerinde akın ettiği esas yerlerden biri olduğu üzere yeni evli çiftlerin de fotoğraf çekilmek için öncelikli adresi dersem neye benzediği konusunda fikir oluşturabilirim sanırım.

Orman demişken bahsetmem gereken ikinci yer ise Üç Haç’ın (Three Crosses, Trys kryžiai) olduğu zirve. Kente üstten bakan doğal bir tepenin üzerinde bulunan 3 haç, nispeten daha seküler halklara sahip Baltıkların en dindar ülkesinin simgelerinden bir tanesi. Efsaneye nazaran bu dorukta 17. yüzyılda 7 Fransiskan rahibi başları kesilerek idam edilmiş ve buraya gömülmüşler. Birinci olarak tahtadan yapılan anıt 1916’da mermerden haliyle tekrar inşa edilmiş. Sovyetler devrinde kaldırılmış ve bağımsızlıktan çok kısa bir vakit evvel, 1989’da tekrar eski yerinde bir defa daha yapılmış. Bu haçların yanından çekeceğiniz görünüm fotoğraflarına bile sağdan soldan giren kollar, ne kadar yeşil bir zirve üzerinde bulunduğunuzu anlamaya yetiyor. Buraya bağlanan yan doruklar de ormandan farksız. Bunları birbirine bağlayan yürüyüş ve koşu parkurları bulunuyor. Muhakkak Vilnius’un en hoş mnzaralarından biri Üç Haç zirvesinde diyebilirim.

Şehre bakan hakim bir tepede bulunan Gediminas Kulesi, Vilnius’un hoş görüntülerinden bir başkasına sahip. Şu anda onarım halinde olan kalenin bir tane kulesi ayakta ve buraya 5 Euro’ya çıkılabiliyor. Yol boyunca orta katlarda Orta Çağ’dan kalma eşyalar sergileniyor, ayrıyeten Baltık Yolu Yürüyüşü’ne de kıymetli yer ayrılmış. Vilnius’un simgelerinden biri olan hoş kuleyi atlamayın.

Kalenin çabucak aşağısında önünde Mindaugas heykeliyle Litvanya Ulusal Müzesi var. Litvanya tarihinin özellikle Litvanya Polonya Birliği periyoduna odaklanan anlatımlarla başlayan müzede, Grunwald Savaşı’ndan büyük bir maket de bulunuyor. Litvanya tarihinde yeri olan büyük düklerin hayatı anlatıldıktan sonra benim için öbür ilgi cazibeli kısım geldi, 1. Dünya Savaşı sonrası kısa bağımsızlık yıllarında ülkenin başından geçenler. Anlatılana nazaran ülkeyi bayındır ve kendi kendine yeten bir hale getirmek için birçok atılım yapılmış, ancak yönetimsel sıkıntılar ve 2. Dünya Savaşı bunlara pürüz olmuş.

Müzede yalnızca siyasi tarih yok, Litvanya kültürüne dair anılar da yer alıyor. Örneğin eski oyuncak koleksiyonu, demir ve tahta haçlar, köy meskenleri ve odaları da müzenin envanterinde. Ayrıyeten Giedrius Kazimierenas’ın epeyce çağdaş bir üslupla resmettiği Litvanya tarihinin kıymetli anlarına ışık tutan tabloların bulunduğu küçük sergiyi de atlamayın. Siyasi tarih sevenlere tavsiye ederim, sarayla birbirini hoş tamamlıyorlar. Giriş 3 Euro.

Buranın bitişiğinde de Palace of The Grand Dukes of Lithuania ismiyle bilinen saray müzesi yer alıyor. Katedral Meydanı’nı geçip elinde kılıç tutan Gediminas heykelini de görünce solda kalıyor giriş. Girişin üzerindeki güneş saati de tanımanıza yardımcı olur.

Vilnius’un en büyük, en görkemli müzelerinin başında bu saray kalıntılarına inşa edilmiş müze geliyor. Müzenin 4 ana rotası var ve vaktiniz varsa hepsini görebilirsiniz. Birinci kısım, eski sarayın kalıntıları etrafındaki çeşidi içeriyor. Sulama sistemlerini, yangınlar nedeniyle kararmış taşlarını göreceksiniz buranın birinci başta. Müze boyunca Litvanya resmi tarihinin ilerleyişine, M.S. 1009’da Mindaugas’la başlayarak 1300’lerde Gediminas’la devam eden Litvanya düklüklerinin 1500’lerde Polonya ile birleşerek oluşturduğu devlete, bu devletin kıymetli önderlerine geniş yer ayrılıyor. Bir vakitler günümüzdeki Ukrayna üzerinden Kara Deniz’e dek tesir alanı oluşturan Polonya & Litvanya birliğinin en parlak periyotlarına özellikle fazla yer verilmiş.

Bunların akabinde sarayın büsbütün restore edilmiş odalarının bulunduğu rota geliyor. Orjinal sarayda bulunan ve bulunmayan odalar, periyodun havasına uygun formda tekrar inşa edilmiş. Standart saray seyahatlerinden keyif alanların bu kısmı seveceklerini kestirim etmek güç değil. Görkemli taht odalarını, yatak odalarını, balo salonlarını görüp geçtikten sonra kraliyet hazinesi geliyor. Bu küçük kısımda Litvanya düklerinin taçlarının imitasyonları ve başka kutsal emanetler bulunuyor. Son olarak da farklı stantların değişmeli olarak bulunduğu galeri kısmı geliyor. Ben ziyaret ettiğimde çok hoşuma giden bir fotoğraf standı vardı, eski Litvanya-Polonya topraklarında bulunan ve mukadderatına terkedilmiş kilise ve dini yapıların kar altındaki fotoğraflarından oluşuyordu ve çok etkileyici buldum ben. Giriş 7 Euro.

Užupis

Neris’le birleşmeden evvel ormanlık zirveleri ikiye ayıran Vilnia Nehri’nin başka tarafında ise kentin en turistik yerlerinden Užupis yer alıyor. Irmağın zigzag yaptığı bir yerin içine hapsolmuş Užupis, kentin marjinal insanlarının, sanatkarların toplandığı bir yer ve 1999’da “bağımsızlığını” ilan etmiş. Kopenhag’ın Christiania’sı diyebiliriz tahminen fakat orası üzere “yasaklanmış nimetlerin cenneti” değil, daha çok sanatçı karakterli şahısların kümelendiği, çok daha küçük, bohem bir bölge.

Užupis’te hoş kafe ve bar-restoranlar var olağan, onların yanında içinden egzotik müzikler ve değişik tütsü kokularının geldiği atölyeler ve her yere serpiştirilmiş çağdaş sanat yapıtları bulunuyor. Bilhassa karnı deşilmiş üzere duran piyanoların bolluğu dikkat cazipti.

Užupis’in en bilinen simgesi, yarımadaya girilen ana köprünün çabucak altında yer alan denizkızı heykeli hiç elbet. Hem cazip, hem de korkutucu yüz tabiriyle zihninizde yer edecek bu heykele bir sefer bakan bir insanın, lanetlenerek oradan hiç ayrılamadığına inanılırmış.

Užupis bir “devlet” olduğundan bir anayasası da var haliyle. 40 küsur unsurluk anayasa, ortalarında Türkçe’nin de bulunduğu birçok farklı lisanda bir duvar boyunca asılmış. Christiania üzere ekstrem şeyler görmeseniz de kendi çapında kurtarılmış bir bölgeye gittiğinizi anlayabilirsiniz. Bilhassa ırmak kıyısı son derece huzurlu ve kentin geneli üzere yemyeşil.

Vilnius Old Town’ı, tüm Baltık Old Town’larının en büyüğü ve en niteliğini kaybetmiş olanı üzere dursa da dolaşırken canınız sıkılmıyor.

Vilnius Old Town’ı bir vakitler baştan sona surlarla ve içeri açılan kapılarla çevriliymiş. Bu kapılardan geriye sadece Şafak Kapısı (Gates of Dawn, Aušros Vartai) ayakta kalmış. Kapının dış tarafında görünür durumda olan İsa çizimini es geçmeyin. Akabinde, buranın içine adeta entegre olmuş Azize Teresa’ya adanmış şapele kesinlikle uğrayın, kapının üzerindeki minik odada yer alan altın kaplamalı Meryem ikonası önünde toplanıp dua eden Katolikleri görün. Figürün yer aldığı en kutsal odaya girmeseniz bile buranın kıyısına gelip içeride samimiyetle dua eden insanları görmek de az şey değil. Özetle, Aušros Vartai’ye yalnızca dışarıdan bakmayın, kilisenin içine de kesinlikle girin.

Old Town içinde öbür birçok kilise var, biraz aşağıda yer alan, bilhassa kapısıyla dikkatlerden kaçmayacak Holy Trinity (Kutsal Üçleme) kilisesini görmek için kapıyı takip edin. Burada turistler yalnızca kapının fotoğrafını çekmek için duruyor. Onarımda olsa da görkemini koruyan bu kiliseyi gözden kaçırmayın. Ayrıyeten pembe kırmızı renkli St. Casimir’in (Kazimiero) dış imajı pek hoş. Kente yayılmış öteki kiliselerin birden fazla Katolik kilisesi olmakla birlikte Ortodoks, Dominikan, Fransiskan Kiliseleri de yer alıyor. Kentin en hoş kilisesi, bence tartışmaya yer vermeyecek biçimde kırmızı tuğlalı St. Anne Kilisesi. Rivayete nazaran Napolyon bile hoşluğu karşısında büyülenmiş ve avucunun içinde Fransa’ya götürmek istediğinden kelam etmiş. Vilnius’ta her kiliseye girmeye kalkarsanız vakit kaybedersiniz, lakin St. Anne için vakit ayırın.

Merkezin biraz dışında bulunan St. Peter and Paul Kilisesi, kentin en bilinen Katolik kiliselerinden. Irmağın öbür tarafında ise tekrar NKGB tarafından öldürülen yüzlerce bireye adanmış bir park var Tuskulenai Parkı. Parkta 1940’lı yıllarda Sovyetler tarafından infaz edilen bu şahısların 90’larfa keşfedilen toplu mezarı bulunuyor. Parkta bulunan bir anıt, ölenlerin anısını yaşatıyor.

Old Town’da en büyük meydan, belediye binasının (Town Hall) önünde bulunuyor. Burada ben bir gençlik güreş turnuvasına rastgeldim mesela, o kadar büyük. Binanın içinde ise fazla birşey yok, alt katta kentin fotoğraflarının bulunduğu bir stant, üst katta çeşitli tertiplerin düzenlendiği salonlar. Dışından bakmak kâfi olur. Ayrıyeten Edebiyatçılar (Literatu) Sokağı’nda, yerli ve memleketler arası edebiyatçılara referansta bulunan küçük küçük eşyaları görebilirsiniz.

Old Town’ı çevreleyen sur sisteminin tarihçesini anlatan, The Bastion of Vilnius Defensive Wall’a da uğranabilir. Doğal günümüzde Aušros Vartai’den öteki birşey kalmamış olsa da 16. yüzyılın başlarında üretimine başlayan surlar değerli bir savunma silahıymış. Müzenin bulunduğu zirve de etrafına hakim bir pozisyonda olması nedeniyle kritikmiş. Müzede Litvanya’nın girdiği savaşlara daha çok yer verilirken, tekrar periyoda ilişkin çeşitli eşyalar sergileniyor. Giriş 4 Euro.

Vilnius’ta Litvanya tarihinin meşhur şahsiyetleri haricinde birkaç tane de enteresan diyebileceğim figürün heykelleri var. En bilineni, ünlü rock müziği sanatkarı Frank Zappa’nın heykeli. Heykel haricinde gerisindeki graffiti duvarı da dikkat alımlı. Zappa anladığım kadarıyla Sovyet idaresinden çıkan Litvanya gençliğinin Batı hayranlığının bir simgesi olarak çok sevilen bir kişiymiş. Ayrıyeten Vilnius doğumlu Yahudi-Fransız muharrir Romain Gary’nin (Emile Ajar ismiyle da bilinir) de elinde bir ayakkabıyla bekleyen, çocuk halini simgeleyen bir heykel de buraya yakın bir noktada. Şafakta Verilmiş Kelamım Vardı romanında bulunan bir sahneden esinlenilmiş, çok hoş ve etkileyici bir heykel. Müellifin çocukluk yıllarının bir kısmının heykelin bulunduğu Jono Basanavičiaus Caddesi civarında geçtiğini hatırlatalım.

Vilnius, Baltık Musevilerinin en ağır biçimde kümelendiği kentlerden biriymiş bir vakitler. Bu nedenle tıpkı Riga üzere Musevilerin tarihine ve kentte bıraktığı izlere ağırlaşan yerler bulunuyor. Vilna Gaon Holokost Müzesi dışında artık pek izi kalmamış olsa da Old Town içinde bir vakitler Yahudi gettosuna konut sahipliği yapmış bölge, bir vakitler büyük sinagogun bulunduğu yerin yanındaki Vilna Gaon heykeli ve natürel ki Pylimo Caddesi’ndeki uygun korunmuş Chorale Sinagogunu görebilirsiniz. Dipnot, Pylimo Caddesi’nde çok sayıda eski bina var, bu cadde üzerinde bir yürüyüş yapın derim vakit bulursanız.

Vilnius’un yeni, büyükler kadar – hatta- daha çok- çocuklara hitap eden İllüzyon Müzesi’nden de (Iliuzijų muziejus) kelam etmek isterim. İçeride iki ve üç boyutlu birçok göz yanılgısı yapıtı sergileniyor. İki boyutlu olarak çoğunlukla merdivenli fotoğraflar, ışık yanılsamaları düzenekleri, hologramlar var. Karşıt dönmüşsünüz izlenimi veren odalar, toplumsal medyada paylaşmalık fotoğraf dekorları sağladığını söylemek yanlış olmaz. Ziyadesiyle interaktif bir ortam yaratılmış ve müzenin genç çalışanları sergilenen her birşeyin kerametini anlatmak, gerektiğinde fotoğrafınızı çekmek konusunda epeyce istekli ve yardımsever. Vaktiniz bol olduğunda gitmeyi düşünebilirsiniz. Giriş fiyatı 11 €.

Vilnius’ta bir de Bernardine Mezarlığına gittim. Yandan geçen Vilnia Nehri’ne üstten bakan, evlerin arasına sıkışmış, ağaçlar içindeki eski mezarlıkta daha çok Polonya kökenliler yatıyor. Mezarlık gezmeyi sevenlere buraya kısa da olsa vakit ayırmalarını öneririm. Mezarlığın içinde kalan meskeninde, gelen gidene aldırış etmeden çamaşırını dışarıdaki iplere asan teyzeyi unutmayacağım.

Sovyet mirasını şiddetle reddeden başka eski Sovyet ülkeleri üzere Litvanya da SSCB öncesi tarihine, kahramanlıklarına çok düşkün. Vilnius kentinin tarihini 10 dakikada anlatma savı taşıyan küçük müze de yalnızca kentin değil, Litvanya’nın da tarihini sinevizyon gösterisi halinde anlatıyor. Türkler’in Ergenekon’u üzere bir kurt kıssasıyla başlayan Vilnius, müzelerde de tekraren anlatılan tarihi biraz daha öz ve manzaralı halde ziyaretçilere anlatıyor. Buranın da giriş fiyatı 8 Euro.

İşgal ve Özgürlük Savaşı (KGB) Müzesi

Diğer Baltık ülkelerinde olduğu üzere, bir vakitler KGB’nin üssü olarak kullanılan, tutuklama, azap ve idam infazlarının gerçekleştirildiği bina da günümüzde müze olarak faaliyet gösteriyor. Litvanya’daki KGB faaliyetleri temelde muhalifleri çoluk çocuk toplayıp SSCB’nin içlerine sürgüne göndermek, yıllarca dönmemelerini sağlamak formunda gerçekleşmiş. Binanın üst katları, bu periyotta yaşananların anlatıldığı bilgi levhaları ve sürgündekilerin eşyalarını barındırıyor. Partizanların 1950’lerin ortalarına kadar Sovyetlere karşı çaba ettiği biliniyor ve bu yıllara ilişkin detaylı bilgiler veriliyor. Ayrıyeten KGB’nin dinleme odaları, yabancıların kaldığı otellerin kayıt defterleri, KGB üyeleri ve mahallî işbirlikçilerinin eşyaları ayrıyeten sergileniyor. KGB’nin kurucusu Feliks Cerjinskiy’in sözleri falan yazıyor duvarlarda. Alt katlar ise alışıldık halde zindanlar formunda tasarlanmış. Dar ve karanlık ceza hücrelerinin yanında birçok tutuklunun sığışmak zorunda kaldığı koğuşlar ziyarete açık. Art taraftaki avludan geçilen infaz duvarı tekrar Riga’dakine çok benziyordu, üzerindeki kurşun izleriyle etkileyiciydi. Giriş 4 Euro. Müzenin önünde Sovyet sürgünlerinin anısına dikilmiş bir heykel de dikkatinizi çekecektir.

Litvanya dünyada bayanlara oy hakkı tanıyan birinci ülkeler ortasında bulunmasıyla övünüyor. 2018, bu hakkın verilişinin 100. yıldönümüydü. Bunun anısına ırmağın kuzeyinde kalan Konstitucijos (Anayasa) Caddesi’ndeki trafik lambalarındaki yaya figürleri, bayan biçiminde yenilenmiş. Bayan figürü derken, üzerine etek geçirilmiş standart figürlerden bahsediyoruz. Feminist hareket mensuplarını ne kadar mutlu ettiğinden pek emin olmasam da dünyada pek fazla eşi gibisi bulunduğunu sanmadığım, kırmızıda bekleyen, yeşilde yürüyen figürleri görmeyi düşünebilirsiniz.

Vilnius’un benim için akılda kalıcı bir öteki yanı ise gezilecek yerlerin ötesinde, açık alanlarda canlı bir toplumsal hayat sunmasıydı. Burada geçirdiğim 3 günde bir sokak gençlik güreş turnuvasına rast geldim, Vilnius’ta şimdi geçen sene başlamış We Run Vilnius tertibine katılarak yarı maraton koştum, bir öbür günde ise LGBTİ örgütlerinin düzenlediği, ana caddelerin kapatıldığı ve epeyce da yüksek iştirakli Baltic Pride yürüyüşünü izledim.

Vilnius, Türkiyeli gezginlerin en tanınan turist rotalarında yer almıyor, fakat standart Avrupa ülkelerinin dışına çıkmak isteyenlerin, Baltık çeşidi yapmak isteyenlerin planlarına girmeyi hak ediyor. Gidenlere çok sayıda yapacak şey, görecek yer de sunarak bu ilgiyi hak ediyor da.

İletişim

Bu yazıyla ilgili sorularınızı, yazının altına yorum yaparak bana iletebilirsiniz.