Sofya’da Gezilecek Yerler

Son güncelleme tarihi: 15 Eylül 2019

Türkiye’nin hem komşusu, hem de uzun yüzyıllar boyunca bağlantısı olan, hala Türk kökenli çok sayıda insanın yaşadığı Bulgaristan’ın başşehri Sofya, tipik bir Doğu Bloğu başşehri üzere göründü bana. Ancak anladığım kadarıyla kent, Bulgaristan’ın Avrupa Birliği’ne girmesiyle birlikte aldığı dayanaklarla farklı bir kimliğe bürünmeye çalışıyor, bu yüzden iki ömür stilinin ortasında kalmış bir yer olduğunu söyleyebilirim.

Tarihi çok gerilere gitse de kentin alışıldık bir ‘Old Town’ı yok, kendi nüfusuna nazaran geniş bir düzlük alana yayıldığı da söylenebilir. Sovyetik tipte geniş caddeleri mevcut. Bu nedenle benim üzere yürüyerek gezmeyi öncelikli olarak düşünenlerin işini pek kolaylaştırdığını söyleyemeyiz. Fakat yeniden de yönetim eder düzeydeki toplu taşıma sistemi sayesinde uzak yerlerdeki ziyaret noktalarına bile bir formda gitmek mümkün. Ben de gezip görme bahtı bulduğum yerleri sizlerle paylaşmak istiyorum. Hatırlatma: benim Bulgaristan’ı ziyaret ettiğim vakit 1 Bulgar Levası (BGN) yaklaşık 2.1 Türk Lirası’na eşitti, 1 Leva da yaklaşık 2 Euro ediyordu, ona nazaran verdiğim sayılardan hesap yapabilirsiniz.

Sofya’ya Nasıl Gidilir?

Sofya -müzelerde de anlatıldığı şekilde- birçok yolun kesişim noktasında kurulmuş esasen. Bu nedenle yakın öbür kentlerden, Üsküp’ten ya da Selanik’ten otobüsle gelinebiliyor. Türkiye’den ise THY’nin Sofya Milletlerarası Havaalanı’na sistemli seferleri var. Fakat Türkiye’den gelmek isteyenler açısından daha çok tercih edilen sistem otobüs. Birkaç tane otobüs firmasının İstanbul Esenler Otogarı’ndan Sofya’ya günlük otobüs seferleri bulunuyor. (Sofya dışında Haskovo, Filibe -Plovdiv-, Burgaz ve Varna üzere kentlere de otobüs var bu arada). Ben otobüs yolunu tercih ettim, bu yolda yaşadığım, pek çok kişi için çok yeni olmayacak tecrübeleri Bulgaristan otobüsleri yazımda anlattım.

Trenle ise İstanbul Halkalı tren garından tekrar günlük trenlerle Sofya’ya ulaşabiliyorsunuz. Bulgaristan’ın tren ağı kötü düzeyde değil, bu nedenle başka birçok Bulgar kentinden Sofya’ya geliş sıkıntı olmayacaktır.

Sofya’da Gezilecek Yerler

Sofya’da temelinde sayı olarak fazla müze var, lakin ben artık arkeoloji, etnografya, doğal tarih çeşidi müzelerden fazla siyasi tarih, kent tarihi ve fırsat olursa sanat müzelerine, varsa meşhur kilise ve dini yerlere uğramaya çalıştığımdan birçok müzeyi eleyerek dolaştım. Sofya’nın en bilinen simgesi sanırım Aleksandr Nevski Katedrali. Bulgaristan tarihinde 1878 Berlin Antlaşması’yla Osmanlı’dan kazanılan yarı bağımsızlık ve prenslik statüsü büyük kıymet taşıyor. İşte bu olayın çabucak gerisinden inşası başlayan katedral, 30 yılda tamamlanmış. Balkanların en büyük 2. Doğu Ortodoks katedrali (Belgrad’daki Aziz Sava en büyüğü), içi de gerçekten epey haşmetli. Anladığım kadarıyla burası daima kalabalık, lokal halk ve turistler daima iç içe üzere. İçeride daima yakılan tütsü ve mumlardan son derece ağır bir koku var, teyzeler daima ikonları öpüp dua ediyor, bir de benim gittiğimde olduğu üzere koro ayin müzikleri söylüyorsa çok manevî bir ortam oluşuyor. İçeri giriş fiyatsız, fotoğraf çekim müsaadesi 10 leva lakin o kalabalık yüzünden çok bir denetim yok, yakalanmadan birkaç fotoğraf çekebilirsiniz.

Sofya Kent Müzesi küçük, lakin kentin gelişimini hoş bir halde veren çağdaş bir müze. Sofya’nın Sofya olmadan evvelki Roma yıllarından, yani Serdika olarak doğuşundan Sofya oluşuna, Osmanlı hükümranlığında geçen yüzyıllardan (tamam burayı çok kısa geçiyorlar, yalnızca periyodun dini anıları var) sonra gelen yarı bağımsızlık ve bağımsızlık yıllarına ilişkin eşyalar, kilise tablo ve panoları, Kral Ferdinand’ın düğününde kullanılan at arabası ve sonra aldığı Mercedes otomobil üzere değişik çeşitten kesimler sergileniyor. Tekrar o periyoda ilişkin bayan ve erkek kıyafetlerinden oluşan kısımlar bulunuyor. Giriş 6 leva, fotoğraf müsaadesi ekstra 15 leva.

Şehrin bir öteki değerli kilisesi ise, İstanbul’daki Ayasofya’nın da kardeşi diyebileceğimiz Azize Sofia Kilisesi. Buranın duvarına bitişik Meçhul Asker Anıtı’nı sönmeyen ateşinden tanırsınız, yakınlarda bir de Kral Samuil heykeli var ki bunu kaçırmayın, hayatımda gördüğüm en sert bakan kral olabilir, özel yapılmış, karanlıkta bile parlayan gözlerine katiyen bakın. Kentin merkezinde, Serdika metro durağının tabanında (hatta metro inşaatı sırasında ortaya çıkmış) küçük bir antik kent de esasen yol üstünde karşınıza çıkar.

Şehir merkezinde diğer birçok kiliseye de uğrayabilirsiniz, mesela Nedelya Kilisesi’ne. 1925’te yaşanan ve ülkenin üst makamlarından 150 kişinin hayatına mal olan bombalı saldırıyı anımsatan bir plak da girişte mevcut. Ayrıyeten Katolik Kilisesi, Mimar Sinan’ın yapıtı olan epeyce tarihi Banya Bashi Cami (Banyabaşı yahut Kadı Seyfullah ismiyle da biliniyor), Avrupa’nın en büyüklerinden biri olan Sofia Sinagogu üzere değişik dinlerden yapılar merkezde ve birbirine çok yakın yerlerde. Aslında kentin değerli yerlerinin birden fazla da Serdika’dan Aleksandr Nevski Katedrali’ne kadar olan bölgede toplanmış diyebiliriz. Kentin en değerli müzesi olarak gördüğüm Bulgaristan Ulusal Müzesi ise kentin bayağı bir dışında kalıyor. Bulgarlar’ın Bulgaristan olmadan evvelki Bizans ve Roma İmpatorluğu yıllarından günümüze dek yaşadıkları birden fazla olay bu müzede anlatılıyor. Burada da 500 yıllık Osmanlı periyodu ve 2. Dünya Savaşı sonrası sosyalist idaredeki Bulgaristan Halk Cumhuriyeti yılları es geçilmiş. Tekrar de Bulgar halkının, hem kırsalda hem kentte yaşayanların hayatlarından kesitler ve ilgi alımlı küçük stantlar müzede yer alıyor. Dini ve arkeolojik kalıntılar çoğunlukta olsa da buraya gidilmesini öneririm. Girişi 10 leva, flaşsız fotoğraf çekimi fiyatsız. Merkezden kalkan 5 numaralı tramvayın Nikola Petkov durağında inip 1.5 kilometre yürüyebilir ya da 111 numaralı otobüse binebilirsiniz. 111 numaralı otobüs, Lyulin metro durağından da geçiyor.

Hazır buraya kadar gelmişken biraz daha abartıp Boyana Kilisesi’ne de gidilebilir. Nitekim çok sıkıntı bir yerde olduğunu söylemem lazım, Ulusal Tarih Müzesi’nin 1.5 kilometre kadar ötesinde ve dorukların ortasındaki, kentin muhtemelen en huzurlu mahallesi olan Boyana’da meskenlerin ortasında küçük bir kilise burası. Burası da kentin UNESCO dünya kültür mirası listesine dahil edilmiş yerlerinden, 1000 yıllık küçük kilisenin içindeki duvar fotoğraflarının birden fazla ta o devirlere ilişkin. Bahçesi çok sempatik, kilisenin içine ise tıpkı anda en fazla 8 kişi alınıyor, bu yüzden şayet içeride birileri varsa onlar çıkana dek beklemeniz gerekiyor. Giriş fiyatı 10 leva. 107 numaralı otobüs buradan geçiyormuş lakin anladığım kadarıyla yarım saatte bir falan kalkıyor. Tekrar kentin merkezine yakın bir yerden kalkan 64 numaralı otobüsle anayola kadar gidip birkaç yüz metre tırmanabilir ya da direkt taksi tutabilir, ya da benim üzere yürüyebilirsiniz. Fakat bu kadar zahmet çekmeye kıymet mi, kiliseyle ilgili evvelden araştırma yapın buna kendiniz karar verin derim.

UNESCO listesinden bahsetmişken bir yerin de ismini anayım; Sofya yakınlarındaki Rilski Manastırı’na kesinlikle gitmenizi öneririm. Burası da Boyana üzere 1000 yıllık bir tarihi olan, dağların içinde kurulmuş bir manastır kompleksi. Sofya’ya gelinmişken görülmesi gerektiğini düşündüğüm bir yer, lakin gitmesi pek kolay değil gerçekten Sofya kent merkezine 130 km uzaklıkta. Buraya gitmenin yolları ve manastırda geçirdiğim vakitle ilgili yazdığım Rilski Manastırı yazısını da okuyabilirsiniz.

Şehrin turistik merkezi, benim gördüğüm kadarıyla Vitoşa (Vitosha) Caddesi ve etrafı. Trafiğe kapalı bu cadde üzerinde çok sayıda turistik yer, sokak sanatkarları ve daima geçen beşerlerle güçlenen canlı bir ortam var. Bir ucunda Adalet Sarayı, öbür ucunda Ulusal Kültür Merkezi NDK bulunuyor. NDK’nın içinde yer aldığı geniş park, genç yaşlı birçok insanın başına nazaran vakit geçirdiği bir yer, siz de içkinizi ya da yiyeceğinizi alıp buraya gelip takılabilirsiniz. Ayrıyeten Vitoşa’yla kesişen Graf Igantiev Caddesi’ne de uğrayın derim, burada gündüz vakti eski kitap ve öbür eskilerini satan beşerlerle karşılaşabiliyorsunuz.

Bunlar dışında siyasi tarihi sanat tarihiyle birleştiren bir diğer müzesi daha var Sofya’nın: tekrar kent merkezinin birkaç kilometre dışında bulunan Sosyalist Sanat Müzesi’ni önerebilirim. Budapeşte’deki Memento’ya çok benziyor. Tıpkı orası üzere Sosyalist periyotta dikilmiş Lenin ve Bulgaristan Halk Cumhuriyeti’nin ilk başkanı Georgi Dimitrov gibi kıymetli şahsiyetlerin heykelleri, artık burada sergileniyor. Memento’dan farklı olarak yandaki binanın içinde bulunan fotoğraf koleksiyonuna da bakmak gerek. Daha çok kurşuna dizilen, sorgulanan, azap gören devrimcilerle ilgili yapılmış fotoğraflar burada ziyarete açık. 70’lerle birlikte sosyalist gerçekçilik akımlarından uzaklaşarak farklı akımlarda eserler vermiş ressamların çalışmalarını da görmeniz mümkün. Giriş 6 leva. Buraya metroyla gelmek isterseniz G.M. Dimitrov durağı hayli yakın, indikten sonra 500 metre kadar yürümeniz gerekiyor.

Şehrin birkaç ünlü köprüsü var her ne kadar altından geçen ırmaklar artık dereye dönmüş olsa da… Gar yakınlarındaki aslanlı Lavov Köprüsü ve kartallı Orlov köprülerindeki hayvan heykellerini görebilirsiniz. Bilhassa gidilecek tipten değil fakat yolunuzun üstünde kalma ihtimali olan yerler bunlar. Orlov Köprüsü’ne yakın bir park var, Park Borisova Gradina isminde. Bana bir Ankaralı olarak Kurtuluş Parkı’nın biraz büyükçesi üzere göründü, teşbihte kusur olmaz.

Turistik bir yer olarak değil de bir tavsiye olarak şunu da belirtmek isterim, Sofya her tarafından su fışkıran bir kent, bilhassa caminin art tarafındaki çeşmelerden (Public Mineral Baths olarak geçiyor) daima içilebilir su akıyor. Yanlarında getirdikleri plastik şişelere su dolduran mahallî halktan bir sürü insan göreceksiniz günün her saati. Çekinmeyin, siz de şişenizi doldurun, akan su çok sıcak, lakin akşam doldurduğunuz şişenin sabaha soğuyor. Kentin her yerinde akan suları içebilirsiniz, suya para vermeyin çok zorda kalmadıkça.

Benim üzere öteki mezarlık seviciler için de otobüs ve tren garının art tarafında kalan kentin merkez mezarlığını belirteyim. Büyük sayılabilecek bu mezarlıkta çok dayanılmaz mezar taşları ya da etkileyici bir atmosfer yok. Hatta mezar taşları, kimi çok yeni mezarlarda bile çalı çırpıdan görülmez olmuş. Fakat anladığım kadarıyla bu bakımsızlıktan çok kültürle ilgili, en azından o formda yorumlamak istiyorum zira o acayip otlar her yerde nitekim. Bir Ortodoks memleket olarak Romanya üzere safi haç mezarlar fazla yok, düz ve bazen fotoğraflı mezarlar var. Bir ülkeye benzetmem gerekirse tahminen Ukrayna’ya benzetebilirim bu manada. Lakin farklı olarak şu var: birçok Hıristiyan ülkede ölenlerin gerisinden panolara ve duvarlara asılmış cenaze ilanlarını, oralara gidenler fark etmiştir. Bulgaristan’da mezarlık içinde de bu ilanlardan çok fazla var, buna ek olarak yalnızca mevt değil, vefat yıldönümünde anılan beşerler için anma ilanları da mevcut.

Yukarıdaki kısımlarda de biraz değindiğim üzere Sofya’nın bana biraz düz bir kent üzere göründüğünü söylemeliyim. Binalarda fazla olmasa da çok geniş caddelerinde eski bir Doğu Bloğu kenti olduğunu rahatlıkla anlayabiliyorsunuz. Avrupa Birliği’ne katılmanın da tesiriyle kimi merkezi yerler çok turistik bir hale gelirken bir ölçü dışarıda kalan kısımları bakımsız haliyle sırıtmakta. Yeniden de görülebilir yerleri yok değil, Plovdiv kadar ‘turistik’ olmasa da 1-2 gün keyifli vakit geçirip ‘Sofya’yı da görmedim’ demezsiniz.

İletişim

Bu yazıyla ilgili sorularınızı, yazıya yorum yaparak bana iletebilirsiniz. Lakin sizden ricam, evvelki yorumları da okumanız, tahminen de birebir soru evvelden sorulmuştur.