Midilli’de gezilecek yerler

Son güncelleme tarihi: 7 Mart 2024

Ege Denizi’nde bildiğimiz üzere Türkiye kıyılarına çok yakın uzaklıkta birçok Yunan adası var, bunların en büyüğü olan Midilli, birebir vakitte Türkiye’den yurtdışına gidenlerin en çok tercih ettiği yerler ortasında. Hakikaten bu büyük, tıpkı vakitte engebeli adada onlarca küçük köy var ve birçoğunun ziyaretçilerine sunduğu farklı şeyler bulunuyor.

Antik periyotlardan beri insan yerleşiminin bulunduğu ada, Osmanlı’nın da uzun mühletler yönettiği bir yer olmuş. Münasebetiyle adada Osmanlı izlerini de birçok yerde görmek mümkün. Büyüklüğü ve Çanakkale Boğazı’na yakınlığıyla da her daim kritik bir pozisyonda bulunmuş olan ada, günümüzde Ege’nin en kıymetli turist destinasyonlarından biri haline gelmiş. Hasebiyle Türkiye’nin yanında diğer ülkelerden de ziyaretçilerini ağırlıyor. Her ne kadar Rodos kadar etkileyici bulmasam da Rodos üzere kaç ada var ki diye sormadan edemiyorum.

Devam eden Schengen vizemin son 2 haftasına girerken gitme imkanı bulduğum Midilli üzere büyük bir adada elbette 2 günde her yeri görmem mümkün değildi. Münasebetiyle Midilli kentinin uzağına gidemedim maalesef. Yeniden de elimden geldiğince Midilli kentinin görülebilecek yerlerine uğradım. Gördüklerimi ve öğrendiklerimi sizlerle de paylaşmak isterim.

Midilli nerede?

Midilli, Türkiye’nin Batı kıyısına çok yakın adalardan. Çanakkale, Balıkesir ve İzmir’in Ege kıyılarına ziyadesiyle yakın. Türkiye kıyılarından kimi noktalarda kuş uçuşu 20 kilometre kadar uzaklıkta. Ayvalık ve Dikili’nin direkt olarak batısında yer alıyor.

Midilli Türkiye’ye çok yakın olmasının yanında tüm Ege’deki en büyük Yunan adaları ortasında birinci 3’te. Yalnızca Girit ve Yunanistan anakarasına çok yakında bulunan Evia (Eğriboz), Midilli’den daha büyük. Lakin 100 yıldan uzun müddettir tartışma konusu olmayı sürdüren ünlü 12 Ada’dan (Dodecanese) bir tanesi değil.

Tabii en çok karıştırılan bahisten da bahsedelim, biz her ne kadar adayı Midilli olarak bilsek de aslında adanın Türkiye’ye en yakında bulunan, en bilinen kentinin ismi Midilli (Mytilini). Adanın kendisini hem Yunanlılar, hem de dünyanın geri kalanı Lesvos yahut Lesbos ismiyle biliyor.

Midilli’ye nasıl gidilir?

Midilli’ye ulaşım için Balıkesir’in Ayvalık ilçesi asıl çıkış noktası. Her ne kadar bir vakitler Dikili’den de gemiler kalktığını biliyor olsam da şu ortalar bunlar devam etmiyor anladığım kadarıyla. Lakin Ayvalık’tan nizamlı olarak seferler yaz kış devam ediyor. Hem otomobilli vapurlar, hem de yalnızca yolcuların binebildiği süratli katamaranlarla Midilli’ye süratli bir formda ulaşılabiliyor. Ayvalık’tan çıkan feribotlar 1.5 saatte, katamaranlar 45 dakikada Midilli Limanına varıyor. Ayvalık – Midilli feribotunun fiyatı 2024 başı itibariyle gidiş dönüş 30€.

Midilli’ye kendi otomobilinizle giriş yapmayacaksanız, Ayvalık’a otobüsle gelmeniz gerekecek. Ankara’dan 10 saat kadar bir seyahatle Ayvalık’a gelinebiliyor. Ayvalık Otogarı merkezden 3-4 km kadar uzakta. Ayvalık’a sabahın köründe inmeme karşın merkeze giden dolmuş kısa müddette geldi. 15 dakika olmadan Ayvalık Hudut Kapısı’na indirdi dolmuş. Dolmuş fiyatı 16TL (Balıkesir’in ulaşım kartı Balkart sahiplerine 15TL). Liman Ayvalık’ın merkezindeki Atatürk Anıtı’nın biraz uzağında, yürüyerek 15 dakika arada. Limana biraz erken bir saatte vardıysanız, dolmuştan çabucak inmeyip merkeze geçtikten sonra geri dönmeyi de düşünebilirsiniz.

Midilli’de çoğunlukla Atina üzere Yunanistan’ın başka kentlerinden kalkan uçakların indiği Midilli Milletlerarası Havaalanı da bulunmakta. Havaalanı Midilli merkeze 7-8 km uzaklıkta ve nizamlı kalkan otobüslerle ulaşım sağlanıyor.

Yunan adaları vizesi

Yukarıda söylediğim üzere Midilli, Yunan adaları vizesi olarak bilinen istisnai vizeyle ziyaret edilebilen adalardan. Bu vizeyle ortalarında Rodos, Kos ve Sakız’ın da olduğu 10 adaya bir haftalık mühlet için girilebiliyor, bu vize olağan Schengen vizesinden daha kolay çıkıyor, daha ucuz. Hasebiyle yakın adalara gidebilmek için çok sık kullanılan bir usuldü. Midilli de pandemiden evvelki periyotta bu vizeyle en çok tercih edilen adalardan bir tanesiydi. Bu uygulama, 2024’ün Mart ayından itibaren tekrar başladı bildiğiniz üzere, hasebiyle Midilli’ye Türkiye’den ağır turist akışı tekrar hızlanacaktır. Yeniden de, havaların pek hoş olmadığı bir mevsimde gitmeme karşın feribot bomboş değildi, üstelik gelenlerin birden fazla sandığım üzere yeşil pasaportlu da değildi. Yani ada vizesi yokken bile beşerler Midilli’yi ziyaret ediyorlardı.

Ayvalık’tan Midilli’ye geçiş

Yukarıda belirttiğim üzere Ayvalık, Midilli’ye gitmenin en çok tercih edilen yolunun üzerinde bulunuyor. Bu kısımda Ayvalık Hudut Kapısı’ndan çıkış süreciyle ilgili birkaç şey anlatacağım.

Ayvalık Limanı’na geldiğinizde gümrük binasını göreceksiniz. Liman vergisi gişesi ve yurtdışı çıkış pulu gişesini girişin sağında görürsünüz. Fakat küçük bir ayrıntı varmış orada öğrendiğim, ben feribot biletini internetten almıştım ve telefonumdan online bileti göstererek binmeyi planlıyordum. Lakin biletin kağıt halini kesinlikle görmeleri gerekiyormuş, o yüzden bilet aldığım firmanın çabucak yolun karşısındaki yazıhanesine gidip biniş kartlarımı aldım. Bu esnada feribot şirketinin vazifelisi vize durumumu denetim etti, KKTC teşebbüs olup olmadığını sordu. Yani Yunanistan’a girişte gümrük memurunun bakacağı şeylere baktı. Bu ortada Ayvalık Midilli seferi yapan bütün şirketlerin yazıhaneleri (Turyol, Jalem, Meis vs.) yan yana duruyor.

Giriş kartını aldıktan sonra Ayvalık liman vergisi ödemeniz gerekiyor. 2024 Şubat itibariyle araçsız yolcular için 100 TL, otomobiller için 850 TL’ydi bu fiyat.

Liman vergisini de ödedikten sonra yurtdışı çıkış harç pulunu da alıp gümrüğe girdim. Evvel çantam aygıttan geçti, sonra pasaport denetiminin akabinde artık gemiye binmeye hazırdım. Gemi belirlenen vakitten bir 10 dakika kadar sonra kalktı ve yaklaşık 1 saat 45 dakika sürdü seyahat. İndikten sonra küçük gümrükteki süratli pasaport ve çanta denetiminin akabinde Midilli’ye ayak basabilmiştim. Yol arkadaşlarımın çok büyük bir kısmı Türkiye vatandaşlarıydı, bu ortada onu da belirteyim.

Midilli’de gezilecek yerler

Yukarıda belirttiğim üzere benim vaktim çok kısıtlı olduğu için Midilli kentinin dışında çok fazla bir yer görme imkanı bulamadım. Otomobille gelenler yahut otomobil kiralayanlar başka yerleri de görme imkanı bulabilirler elbette. Ben aşağıda Midilli kenti etrafındaki yerlere detaylı halde değinip başka yerlerden okuduklarım ölçüsünde bahsedeceğim.

Midilli Kalesi

Midilli’nin muhtemelen en bilinen simgelerinin başında kentin kalesi geliyor. Burası hem adaya gelirken, hem de adadan ayrılırken tüm heybetiyle karşınıza dikiliyor. Burayı görünce Atina’daki akropolü hatırlarsınız, gerçekten burada da evvelce bir akropol varmış. Kente üstten bakan bir tepeye kurulmuş bu kale, limana da hakim bir pozisyonda bulunduğu için adanın savunması açısından ne kadar kritik olduğunu anlamak güç değil. Bizanslılar bölümünde buraya yapılan kale, 14 ve 15. yüzyıllarda Osmanlı’ya karşı koyan Cenevizlilerin üssü olmuş. 1462’de Fatih Sultan Mehmet evresinde Osmanlıların Midilli’yi fethetmesiyle birlikte önemli tadilatlardan geçmiş. Bilhassa 2. Bayezit vaktinde büyük ölçüde yenilenen kaleye sonraki yüzyıllarda tekrar Osmanlılar tarafından tekraren eklemeler yapılmış. Osmanlı’nın eklemeleri bilhassa kalenin aşağıda kalan, denize yakın kısmına yönelik olmuş. 1912’de 1. Balkan Savaşı’nın akabinde Midilli’nin Yunanistan’a geçmesiyle artık savunma fonksiyonunu yitirmiş, farklı hedeflerle kullanılarak günümüze dek gelmiş. Bu ortada 1960’larda kalenin alt kısmının ortasından yol geçirilmiş Tsamakia Parkı’nı kentin başka tarafına bağlamak emeliyle, münasebetiyle kalenin bütünlüğü biraz bozulmuş.

Günümüzde gördüğümüz kalenin bütün bu eklemelerle birlikte hayli geniş bir alana yayıldığını söyleyebiliriz. Kalenin asıl surlarının içinde kalan kısımlarda çoğunlukla Osmanlı yapıtları var. Bilhassa Musa Baba Tekkesi yahut Türbe denilen yerle çabucak bitişiğinde Barbaros Hayrettin Paşa’nın yaptırdığı Medrese hayli enteresandı. Ayrıyeten kalenin içinden yeraltı geçitleriyle inilebilen bir sarnıç kısmı var (crypt). Burası son derece büyük ve ışıklandırması sayesinde acayip bir atmosfere kavuşmuş bir yer. Buraya da inebilirsiniz kale ziyaretinizde. Bunun dışında kale surlarındaki gözetleme boşluklarından kusursuz Ege görüntüleri yakalayabilirsiniz.

Asıl surların dış kısmında ise epeyce düzgün korunmuş bir hamam, bir çeşme ve denize sıfır dış surlarla kale tamamlanıyor. Kalenin iç sur kısmına giriş paralı, fiyatı 2 Euro. Bu kalenin girişini bulmak biraz güç olduğu için Gatelouzou isimli sokağı bulup oradan üst hakikat yürümenizi tavsiye etmiş olayım. Dışarıdan hayli heybetli bir imgesi olan bu kaleye çıkmanızı tavsiye ederim.

Sapfo Meydanı (Sappho Square)

Midilli kentinin merkezi diyebileceğimiz bir yer arıyorsak, orası Sappho Meydanı olmalı. Limanın içe yaptığı girintinin en iç kısmında yer alan bu küçük meydanın etrafında ada standartlarında janti kafeler ve restoranlar bulunuyor.

Bu meydan ismini, adanın Batı ucundaki Eresos köyünde doğmuş bayan şair Sapfo’dan alıyor. Kendisinin meydanda bir heykeli de bulunuyor. Elinde bir lirle tasvir ediliyor ki esasen kendisi de lirik şiirleriyle ünlüymüş. MÖ 6. yüzyılda yaşamış Sapfo’nun şiirleri, bayanların öteki bayanlara duyduğu aşkla iç içe geçmiş olması sebebiyle, lezbiyenlikle ziyadesiyle ilişkilendiriliyor. Zati adanın ismi (Lesbos) da bu kavramın daha somutlaşmış halini oluşturuyor.

Neyse, biz meydana dönersek yalnızca Sappho Meydanı’nı değil, buranın gerisinde kalan ve meydana çıkan öteki sokakları da saymak gerekir, bilhassa Ermou, Komninaki ve Archipelagous sokakları ortasında kalan üçgende çok sayıda yer ve dükkan bulunuyor. Burası Midilli’nin bir çeşit Old Town’ıdır desek yanlış olmaz. Eski vakitlerde burası adanın Rumlarının yüklü olarak yaşadığı kesitmiş. Burada adanın en değerli ihraç materyali olan zeytinyağı pazarları kurulurmuş. Bu meydanın etrafında bulunan sokaklarda gezmek son derece keyifli. Yerler, kafeler, sokaklardaki duvar fotoğrafları ile küçük ancak son derece keyifli bir gezme tecrübesi yaşayacaksınız bu bölgede. Eminim adanın öteki kasabaları da hoştur, fakat Midilli kentinin en hoş yerinin buralar olduğunu söylemek yanlış olmaz. Bu ortada, bu bölgenin ismi günümüzde resmi olarak pek kullanılmasa da Ladadika imiş.

Midilli Arkeoloji Müzesi

Midilli’den çok eski vakitlerden kalma arkeolojik eserler çıkarılmış. Midilli Arkeoloji Müzesi de bunların küçük bir kısmına mesken sahipliği yapmakta. Dediğim üzere, müzenin koleksiyonu çok büyük sayılmaz, fakat öbür Yunan adalarında olduğu üzere burada da göz kamaştırıcı mozaikler çıkarılmış ve bunların bir kısmı müzede yer alıyor. Bu mozaikler, birtakım meskenlerden bir bütün olarak çıkarılmış ve konutların farklı odalarındaki mozaikler, adeta bir mesken üzere daima birlikte sergileniyor. Bunlardan en bilineni natürel ki “Menandros Evi” olarak bilinen yerden çıkarılanlar. Menandros (veya Menander) bilindiği üzere MÖ 4. yüzyılda yaşamış bir oyun muharriri. Bu konuta Menandros’un isminin verilmesi, müellif burada yaşadığı için değil, mozaiklerde oyunlarının ünlü kahramanlarının ve sahnelerinin resmedilmiş olması. Son derece etkileyici mozaiklerin süslediği bu mesken, muharririn mesleğinin de bir özetini sunuyor adeta. Lakin bu odanın en ünlü mozaiği, Orfeus’ın resmedildiği mozaik bence.

Orfeus, ada tarihinde değerli yeri olan bir şahsiyet. Liriyle dinleyen herkesi (insan, hayvan, dağ, taş) büyüleyen bir müzisyen olan Orfeus, efsaneye nazaran öldürüldükten sonra cesedi parçalanıp her biri bir yere dağılmış. Kesik başı ve liri denize karışmış, sürüklene sürüklene Midilli’ye kadar gelmiş. Kesik başını alıp bir dağdaki mağaraya gömen ada halkının ruhunda yaşamaya devam etmiş. İşte bu görkemli mozaikte Orfeus ve onu dinleyerek kendinden geçmiş hayvanlar ayrıntılı biçimde resmediliyor. Son derece hoş bir mozaik ortaya çıkmış.

Müzede ayrıyeten öteki mozaikler ve heykeller gösteriliyor. “Dinner of the Dead” kültüne bağlı olarak yapılan mezar taşları koleksiyonu son derece etkileyiciydi. Bir de adadaki yemek kültürüne adanmış bir stant var, yer altından çıkarılmış yemek pişirme ve saklama araçları, ayrıyeten çeşitli yemek tanımları ve devrin yemek kültürüne ilişkin çok sayıda bilgi ve buluntu sergileniyor.

Arkeoloji Müzesi’ne giriş fiyatı 2€. Burası Yeni Arkeoloji Müzesi olarak biliniyor, Eski Arkeoloji Müzesi olarak bilinen eski binanın çabucak üstünde bulunuyor. Eski müze, ismi üzere sahiden eski bir binada kuruluymuş. Görebildiğim kadarıyla burası ziyarete açık değil. Yalnızca dışarıdan binasını ve bahçesinde yer alan birtakım heykelleri görebilirsiniz.

Tsamakia Parkı

Kalenin çabucak aşağısında, denizle kale ortasında kalan alanda bulunan Tsamakia Parkı da Midilli’nin hoş yerlerinden. Denize nazır yürüyüş yollarıyla ormanlık alanların bir ortaya geldiği bu parkı da ziyaret etmenizi öneririm. Bir ucunda Özgürlük Anıtı, başka ucunda ise kalenin denize gerçek yıkılmış kalıntıları olan bu park, kaleye hakikat üst yükselen ormanları da kapsadığı için son derece büyük ve hoş bir park diyebiliriz.

Özgürlük Anıtı

Tsamakia Parkının girişinde yer alan 15 metrelik bu anıt 1930’da dikilmiş. Yalnızca dizaynıyla değil, gemiyle gelenleri karşılamasıyla da ABD’nin Özgürlük Anıtı’na (Statue of Liberty) benziyor. Zati New York’taki özgün anıtı gören ressam Yorgos Yakovides’in birebirini Midilli’ye de yapma kanısıyla ortaya çıkmış. Heykeltıraş ise Gregorios Zevgolis imiş. Bunu da bir görüp geçebilirsiniz.

Kiliseler

Virgin Mary Kilisesi, Midilli’nin değerli kiliselerinin başında geliyor. Sevgililer Günü’nün atfedildiği Aziz Valentin’in kemiklerinin bir kısmının yer aldığı kutsal bir yer. Lakin burayı açık bulmak biraz güç. Burayı göremezsiniz de Bizans Müzesi’nin çabucak karşısında bulunan Aziz Therapondas Kilisesi‘ni açık görebilirsiniz, orayı süratlice ziyaret edebilirsiniz. Açık bulursanız Bizans Müzesi‘ni de görebilirsiniz gelmişken, ben gittiğimde kapalıydı burası da. Aslında yalnızca Haziran’dan Eylül’e kadar açıkmış.

Türk Mahallesi (Yeni Camii, Çarşı Hamamı)

Eski vakitlerden beri Ermou Caddesi, Midilli kentinin gerçek manada eksenini oluşturuyormuş. Hatta antik devirde bu caddenin olduğu yerde bir kanal varmış (Euripos), yani kalenin de içinde bulunduğu doğu kısmı başka bir adaymış aslında. Vakitle burası dolmuş ve birleşmiş. İşte Ermou Caddesi’ni bir eksen olarak kabul edersek güney ucundaki Ladadika Bölgesi Rumların, kuzey ucu ise 15. yüzyıldan itibaren adaya yerleşmeye başlayan Türklerin bölgesiymiş. Münasebetiyle Midilli’deki Osmanlı varlığına dair yapıtların büyük kısmı, bu kuzey bölgesinde bulunuyor. Bu bölgenin günümüzdeki ismi Epano Skala. Evvelden Türklerin yaşadığı, kendi pazarlarını kurduğu ve hayatını idame ettirdiği bölge, 1922’den sonra mübadillerin mahallesi olmuş.

Midilli’de günümüze kadar gelebilmiş en kıymetli Osmanlı yapıtı herhalde Yeni Cami‘dir. 1825’te, adanın o dönemki yöneticisi olan Kulaksızzade Mustafa Ağa’nın yaptırdığı cami, epeyce büyük, taş bir yapı. Günümüzde çatısız ve büsbütün terkedilmiş bir durumda. Cami avlusunun karşı tarafında bir medrese bulunuyor, burası da birebir durumda. Burayla ilgili lokal yöneticilerin onarım planları olsa da şimdi bunlar gerçekleşmiş değil.

Caminin çabucak gerisindeki sokakta bir diğer Osmanlı yapısı bulunuyor. Çarşı Hamamı denen bu hamam, adada 450 yıl karar süren Osmanlılardan kalma tahminen de en sağlam yapılardan biri. Caminin bilakis burası biraz daha bakımlı, en azından çatısı yerinde. Hatta iç kısmında kurnalar, musluklar, birtakım yepyeni duvar işlemeleri ve de kubbelerin tavanlarındaki yıldız yahut köşegen biçimli boşluklar motamot duruyor. Ankara’nın en eski hamamlarından Şengül’ün bir müdavimi olarak, hamamdaki genel görünümü ve atmosferi son derece tanıdık bulduğumu söyleyebilirim. Buraya da giriş fiyatı 2€.

Bunların dışında üzerinde yalnızca kitabesi kalmış, artık bir bakkal olarak kullanılan deniz kenarındaki Yalı Cami var, eskiden Halim Bey Konağı ismiyle bilinen bir öteki binanın da Belediye Galerisi ismiyle bir fotoğraf müzesi olarak kullanıldığını belirteyim. Burası yalnızca haftaiçi günleri açık, adadaki başka birçok müze üzere. Özcesi birçok yakın Yunan adasında olduğu üzere Midilli’de de Osmanlı izleri hala görülebilir vaziyette olsa da Rodos’taki kadar bariz ve yaygın değil diyebilirim.

Teofilos Müzesi

Teofilos, Midilli tarihinde yeri çok büyük olan bir şahsiyet. Asıl ismi Teofilos Hacımihail olan ressam, hiçbir fotoğraf eğitimi olmadan yaptığı fotoğraflarla Midilli’nin günlük hayatını resmetmiş, tahminen de adadan çıkmış en büyük sanatçı haline gelmiş. Hatta kimi yapıtları Paris’te Louvre Müzesi’nde sergilenmiş. Lakin 1870-1934 ortasında geçen hayatında hiçbir vakit şöhret sahibi olmamış, birçok vakit boğaz tokluğuna fotoğraflar yapmış bu şahsiyetin fotoğraflarının korunabildiği kadarının yer aldığı bir müze var Midilli’de. Varia kasabasında bulunan bu müze maalesef yalnızca hafta içi açık olduğu için ziyaret edemesem de bu müze Midilli’nin en değerli ziyaret noktalarından biri olduğu için anmak isterim. Tipik tek katlı bir köy konutu diyebileceğimiz müzenin girişinde Teofilos’un bir büstü de yer alıyor. 1965’te Tériade’ın maddi dayanağıyla açılmış bu müze ki kendisinden birazdan bahsedeceğim.

Tériade Müzesi

Teofilos Müzesi’ne kadar gelmişken çabucak yanındaki Tériade Müzesi’ni görmeden dönmek olmaz. Talihiniz varsa Teofilos Müzesi kapalı bile olsa burayı açık bulabilirsiniz.

Tériade da tıpkı Teofilos üzere Midilli’den çıkmış bir şahsiyet. Gerçek ismi Stratis Eleftheriadis olsa da Paris’teki sanat topluluğunda Tériade ismiyle ünlenmiş. 1897’de Midilli’de doğmuş. Genç yaşta hukuk eğitimi için gittiği Paris’te kentin o yıllarda (20. yüzyıl başları) tepeye çıkmış sanat ortamından etkilenerek kendine değişik bir yol çizmiş. Eleştirmen ve yayıncı olarak devrin ünlü sanatkarlarıyla kurduğu arkadaşlıklar ve bilhassa de Verve mecmuasını meydana getirmiş kişi olarak biliniyor. 1983’te Paris’te ölmeden evvel, Midilli’de iki sanat müzesinin açılmasını sağlamış.

Verve mecmua kapaklarına çizimleri ve litografları ile hayat veren sanatkarlar ortasında Pablo Picasso, Marc Chagall, Paul Klee, Henri Matisse, Joan Miró, Alberto Giacometti üzere sayısız sanatçı yer alıyor. Ernest Hemingway, James Joyce ve daha pek müellif, düşünür makaleler yazmış. İşte bu mecmuanın sayıları (1937-60 ortasında 38 sayı çıkmış) ve bu sanatkarların kapak ilüstrasyonları, Tériade Müzesi’nde bulunuyor. Muhakkak konseptler etrafında yapılmış (mesela Macbeth) çizimler var bu mecmuanın sayfalarında, Picasso’nun Ölülerin Müziği isimli şiiri yazıp resmettiği satırlar, yahut her vakit etkileyici bulduğum Chagall’in karanlık atmosferli La Fontaine’in fablları için yaptığı çizimler hayli değişikti. Bunlar haricinde üstte bahsettiğim sanatkarların mecmuada yer almayan diğer çalışmaları da müzede sergileniyor. Son kısım olarak da Yunan ressamlara ayrılmış yer var ki müzesini açık bulamadığım Teofilos’un birkaç pastoral tablosunu burada görebilme imkanına eriştim. 1979’da, Tériade hala hayattayken açılmış bu müze hayli şirin, iki katlı, ağaçlar içinde yer alan bir konutta bulunuyor. Lakin maalesef müzedeki açıklamalar yalnızca Yunanca ve Fransızca olduğu için müze ve Verve mecmuasıyla ilgili bilgileri daha sonra diğer kaynaklardan okumak zorunda kaldım.

Tériade Müzesi’ne giriş fiyatı 3 Euro. Sanat düşkünü değilseniz o kadar uğraşıp buraya gelmenize gerek yok lakin vakti ve ilgisi olanlara burayı tavsiye edebilirim. Buraya Midilli’den yürüyerek yaklaşık 1 saatte gelirsiniz ve hayli hoş görünümlü köylerden geçersiniz diye de not düşmüş olayım.

Yeme içme ve adadaki öteki yerler

Yukarıda belirttiğim üzere Midilli kentinin içinde yöresel yemekler yiyip birşeyler içebileceğiniz, özgün taverna tecrübesi yaşayabileceğiniz yerler bulunuyor. Kalderimi Taverna direkt Sapfo Meydanı’nın tabanında bulunan bir yer. Ben kentin öbür tarafında, eski Türk Mahallesi olarak bilinen kısımda bulunan Kafeneion o Ermis isimli yerde kendime nazaran mükellef bir akşam yemeği yedim. Birtakım deniz eserleri, Yunan Salatası ve uzo biçiminde bir menü yapıp pek makul bir fiyat ödedim. Çalan müzikleri ve ortamıyla mütevazi fakat son derece keyifli vakit geçirilebilecek bir yer olarak not etmek isterim.

Midilli kenti ve yakınlarındaki bütün bu yerlerin yanında vakit kısıtından ötürü göremediğim yerler de oldu. Bilhassa adanın başka kasabalarında çeşitli görülesi yerler bulunduğunu okudum. Örneğin Molivos, sevecen mimarisi ve sunduğu fotoğraflık kareleriyle çok anılan bir yer. Eresos ve Sigri de bahsetmeye kıymet öteki yerler ortasında. Adanın en batı ucunda bulunan Sigri’deki Kale ve hele Midilli Taşlaşmış Ormanı Doğal Tarih Müzesi çok enteresan. Binyıllar evvel burada bulunduğu düşünülen tropik ormanın ve burada yaşayan hayvanların, volkan patlamalarıyla taşlaşıp günümüze dek korunmasıyla oluşan acayip bir koleksiyon sergileniyor bu müzede. Sigri’nin birkaç kilometre doğrusunda bu fosilleşmiş ormanın şahsen kendisi bulunuyor. Gitmek isterdim fakat adanın uzak kısmında kaldığı için fırsat olmadı.

Bunun haricinde Midilli’nin Yunanistan’ın ulusal içkisi uzonun kıymetli üreticilerinden bir kısmına konut sahipliği yaptığını belirtmek isterim. Hatta adada Plomari şirketine ilişkin bir Uzo Müzesi ve birçok uzo üretim merkezi bulunuyor. Meraklısına önerilir. Midilli kent merkezine 35 kilometre uzaklıktaki Mantamados’ta buluna Taxiarches Manastırı adanın en değerli dini merkezlerinden biri. Yeniden Midilli kent merkezine yaklaşık 10 kilometre uzaklıkta bulunan sevecen bir kıyı kasabası olan Skala Loutron da çok övülüyor. Burada bir de Anadolu’dan Yunanistan’a göçmüş mübadillerin anısına açılmış bir müze de var. 1922 Göçmenleri Müzesi olarak bilinen müzede mübadillerin yaşadıkları anlatılıp birtakım eşyaları sergilenirken, yaklaşık 1.5 milyon Rum’un göç kıssası, Yunan resmi tarihiyle uyumlu bir bakış açısıyla anlatılıyormuş, ben gitme imkanı bulamadım.

Midilli’de dikkat edilmesi gerekenler

Konu buraya gelmişken şu notu düşmeden geçmeyeyim, Midilli adasının tarihinde, Yunanlıların “Küçük Asya Felaketi” (Asia Minor Catastrophe) olarak isimlendirdiği, bizim ise Büyük Taarruz ve “Yunanlıları Denize Dökme” halinde nitelediğimiz, 1922’de Türkiye’nin bağımsızlık savaşını muvaffakiyetle sonuçlandırdığı taarruzun çok büyük bir yeri olduğunu söylemek gerekir. Hakikaten mübadillerin kıymetli bir kısmı da başka adalarla birlikte Midilli’ye yerleşmiş. Natürel ki kendi açılarından bir felaket, gerçekten gelen beşerler malını mülkünü bırakmış, son derece güç durumda oldukları için büyük zorluklar yaşamışlar birinci yıllarında. Bu nedenle Midilli kentinin her yerinde bu olaya ithaf edilen birçok anıt göreceksiniz, üstte bahsettiğim müze de mübadeleyi anmak için yapılmış zati. Geldiğinizde bu da aklınızda olsun.

Muhtemelen Midilli’de en dikkat edilmesi gereken şey sokak köpekleri. Midilli sokaklarında çok sayıda sahipsiz kedi ve köpek bulunuyor. Kediler motosikletlerin selelerinde özgürce yatıp semirebiliyorlar. Köpekler ise daha yaygın ve bence daha tehlikeli. Sokak köpeği demişken, Türkiye’deki üzere devasa boyutlarda, sarımsı renkli köpekleri düşünmeyin. Bunlar tek tek bakıldığında hayli şirin, manzarası ve büyüklükleriyle korkutmayan, adeta kuçu kuçu diyeceğiniz, başını okşamak isteyeceğiniz sempatik hayvanlar. Bu hayvanların Türkiye’de itinayla bakılan, sahipli, cins köpeklerden olduğunu düşündüm ki muhtemelen haklıydım. Lakin hareket şekillerinin hiç de sempatik olmayabildiğini şahsen deneyimledim.

Yukarıda bahsedemediğim bir diğer ziyaret noktası var Midilli’de, Midilli Antik Tiyatrosu. Her ne kadar geriye pek bireyi kalmamış olsa da bu tiyatronun çok kıymetli olduğunu, Roma’daki antik tiyatrolara model alınacak kadar eski ve tarihi olduğunu öğrenince buraya da gitmek istedim. Zati Aya Kyriaki ismiyle bilinen bu zirvede bulunan bir görüntü noktasından, Midilli kent merkezinin en hoş görünümünün görülebildiğini de okuyunca buraya gideyim dedim. Kamares Caddesi’nden üst yürüdüm, artık sokağın bittiği görüntü noktasına kadar geldim. Hatta görünüm noktasında vakit geçiren 8-10 genci de görünce yoldan çıkıp o noktaya hakikat yürümeye niyetlendim. Fakat zirvenin ileriki kısımlarında muhakkak bilinmeyen gördüğüm köpek kalabalığı, bir anda üzerime gerçek dört nala koşmaya başladı. Abartısız 10-15 köpek vardı havlayarak ve tüm gücüyle koşarak bulunduğum yere gerçek gelen. Birinci anda tahminen bana gelmiyorlardır diye umutlu bir aptallıkla hareket etmedim. Lakin apaçık bir biçimde üzerime geldiklerine ikna olduğumda artık çok geçti. Bütün gücüyle havlayan bu küçük lakin kalabalık oluşlarından güç alan köpeklerin oluşturduğu sürü etrafımı sardı. Mecburen gerilemek zorunda kaldım. Beni o bölgenin dışına atana kadar susmayan hayvanlara elimdeki montu siper edip geri geri yürüyerek inançlı bir noktaya yürüdüm. Açıkçası köpeklere karşı serinkanlı olduğumu düşünürüm ve bunun yararını gördüğüme inanıyorum. Sakin bir halde, bir kaza çıkmadan oradan uzaklaştım. Sonuçta görmek istediğim yerleri göremedim, ancak değerli bir ders aldım. Midilli’de sokak köpeklerine nitekim dikkat edin. Sonradan yaptığım araştırmalarda Midilli’de sokak havyanları sorununun olduğunu, ve bu emelle çeşitli derneklerin kurulduğunu öğrendim. Katiyen boşuna olmadığını söyleyebilirim.

Midilli’de dolaşırken dikkat edilecek mevzulardan bir başkası de müze ve öbür ören yerlerinin açılış kapanış saatleri bence. Hele ki meyyit dönemde gittiyseniz müzeler belli günlerde ve kısıtlı müddetlerde ziyarete açık oluyor. Ben bu nedenle Bizans Müzesi ve Teofilos Müzesi üzere yerlere giremedim. Lakin saatlerini evvelce öğrendiğim ve açık olduğunu bildiğim başka yerlere gitme imkanı bulabildim, o yüzden size de tavsiyem, Midilli’de göreceğiniz yerleri evvelce netleştirmeniz ve ona nazaran günlük planlar yapmanız. Meyyit dönem dedim lakin aslında yılın tamamında hiçbir müze, saat 15:30’dan son açık kalmıyor, münasebetiyle günler her türlü süratli bir halde bitebiliyor, ona nazaran planlama yapmak o nedenle kıymetli.

Midilli kentinin içinde ve merkezin hafif dışında, bilhassa deniz gören yerlerde çok sayıda eski püskü bina göreceksiniz. Bunları gördükçe İstanbul’da terkedilmiş, yeri hoş ancak kendi yaşanmaz haldeki binaları hatırladım. Kent merkezinin kuzeybatı tarafındaki terkedilmiş Georgiadis Konağı tam bu türlü bir yer, fakat bunun üzere çok fazla bina var sahiden. Parası olanlar gelip bu binaları yıkıp yerine muhteşem lüks ve çok bedelli konutlar dikiyorlardır muhtemelen. Fakat merkezden daha üst, köylere yanlışsız yürüdükçe şahane müstakil meskenler, çok hoş bahçeler de gördüm. Sahiden “burada yaşamak ne güzeldir” diye düşündüm konutların yanından yürüyüp geçerken. Bizim Akdeniz ve Ege kıyısındaki kentlerimizi de aklıma getirince “umarım buralar da Türkiye’deki benzerleri üzere rant için talan edilmez” diye düşünmeden edemedim. Her türlü Midilli merkezinin hafif dışında, zirvelere gerçek çıkan sokaklarda yürümenizi öneririm. Yalnız dikkatli olun, üstte belirttiğim üzere başıboş köpeklerin sürü halinde dolaştığı yerlere yaklaşmayın. Konutların bahçesinde köpekler bulunuyor, fakat bunlar yalnızca havlamakla yetiniyor.

Benim üzere spor karşılaşması meraklısıysanız, Midilli kentinin futbol ekibi Aiolikos, Yunanistan 2. Ligi’nde uğraş ediyor. Midilli merkezinin 1-2 kilometre dışında yer alan Midilli Belediye Stadı’nın yanından geçerken bu kadronun bir maçına denk geldim, fakat vaktim olmadığı için 2 dakika kenardan seyredip yoluma devam etmek zorunda kaldım.

Midilli’den Ayvalık’a dönüş

Dönüşte de gidiştekine çok emsal süreçlerden geçiliyor. Midilli’ye indiğimiz feribot iskelesinden süratlice geçip (burada liman vergisi yok) gemiye tıpkı yerden biniyorsunuz. Otomobil sahipleri de kendi prosedürlerinden geçerek feribottaki yerini alıyor. Lakin bu etapta dikkat edilmesi gereken bir bahis var. Bilhassa hava makus olduğunda, çok rüzgar ve fırtına tehlikesi kelam konusuyken geminin vaktinde hareket etmesi riske giriyor. Benim dönüş feribotum saat 16:30’daydı ve gidişe 45 dakika kala iskeleye gitmiştim. Pasaport denetimi ve duty free‘de 15 dakika daha geçirdikten sonra tam gemiye geçmek için hazırlanırken feribot çalışanı koşarak gelip “Ayvalık yolcusu kalmasın” diye bağırdı. “Arkadaş daha rakı alıyordu” diyenlere “hemen çıkmazsak buradan ayrılamayabiliriz” dedi vazifeli. Çabucak biletimi gösterip gemiye hakikat yürüdüm.

Elbette çabucak yola çıkamadık. Ben bindikten sonra daha bir sürü insan koştura koştura gemiye binmeye devam etti. Yeniden de vaktinden 5 dakika evvel hareket ettiğimizi belirteyim. Açıkçası bu kadar insanı Midilli limanında hiçbir açıklama yapmadan, açıklanan saatten yarım saat evvel kalkıp sap üzere bırakmaya kimse yürek edemezdi diye düşünüyorum. Fakat son dakikaya da kalmamak lazımmış, onu anladım. Tekrar kendime bir otel bulup sonraki sabaha dek beklemek zorunda kalmak güzel olmazdı. Rüzgarlı havaya karşın gittiğimize yakın bir müddette döndük.

Midilli’de ulaşım

Midilli’de tıpkı Rodos’taki üzere KTEL isimli otobüs şirketinin işlettiği otobüsler olsa da bilhassa adanın başka kasabalarına ulaşım hudutlu. Günde 1-2 sefer kalkan otobüsleri denk getirebilirseniz uzak yerlere gidebilirsiniz. Fakat otobüsünüzü kaçırmanız halinde geri dönmek için sağlam paralar ödeyerek taksi tutmak zorunda kalırsınız. Ayvalık’tan otomobilli vapurlar kalkması boşuna değil. Türkiye’den gelen birçok kişi adaya kendi otomobiliyle çıkmayı tercih ediyor. Ayrıyeten adaya ayak basar basmaz karşınıza çıkan dükkanlarda Türkçe “Araç Kiralama” tabelalarını görürsünüz, yani Midilli’de araç kiralamak da çok yaygın. Böylece uzak yerlere gitmek sorun teşkil etmiyor. Midilli’ye gelmeden evvel bu mevzuyu düşünerek hareket etmenizi şiddetle tavsiye ederim, bilhassa adada uzun vakit geçirecekseniz.

İletişim

Bu yazıyla ve başka yazılarımla ilgili her türlü sorunuzu, yazıların altına yorum yaparak bana iletebilirsiniz.