İsviçre’de dikkat edilmesi gerekenler – İsviçre’den aklımda kalanlar

Son güncelleme tarihi: 9 Mayıs 2023

İsviçre son derece çağdaş bir ülke olduğundan gelirken unuttuğunuz pek çok şeyi rahatlıkla bulabilirsiniz. Öbür birçok ülkede şahsen karşılaştığım mahrumiyet durumları başınıza gelmez diye düşünüyorum. Lakin hem önlemli olmak, hem de kimi masrafları biraz daha ucuza getirebilmek, ülkenin sunduğu birtakım avantajlardan yararlanmak isterseniz aşağıda yazdıklarımı okumanızı önereceğim.

Federal bir ülke olarak İsviçre
Para kullanımı
Toplu taşıma
Otel rezervasyonunun getirdikleri
Market alışverişi
Çeşmeler
Elektrik soketleri

Federal bir ülke olarak İsviçre

İlk bakışta İsviçre’nin öteki Avrupa ülkelerinden, AB üyesi olmamasının haricinde büyük bir farkı olmadığını düşünebilirsiniz. Lakin yönetimsel manada büyük bir farkı var, o da İsviçre’nin yüzyıllardır federal bir yapıya sahip olması, bir konfederasyon olmasıdır bana kalırsa. 1848’den beri de şu anki haliyle varlığını sürdürüyor. Ülke dış bahislerde Bern’deki federal meclis tarafından verilen kararlara nazaran yönetilse de kantonların iç işlerinde farklı kuralları bulunuyor. Örneğin bayanlara oy verme hakkının İsviçre’de federal seviyede 1971’de verildiğini, birtakım kantonların öncesinde, kimilerinin da fakat 1990’ların başında verdiğini hatırlatmak isterim.

İsviçre’nin federal idare binası Bundeshaus, Bern

Bunun bir turist olarak sizi neden ilgilendirdiğini merak edebilirsiniz. Belli durumlarda sizi de ilgilendirebilir bunlar. Örneğin gittiğiniz kimi kentlerde kaldığınız gün başına kent vergisi (city tax) vermek zorunda kalacaksınız. Bunlar otel rezervasyonu yaparken hatırlatılır, lakin ön ödeme yaparken alınmayıp şahsen gittiğiniz gün talep edilebilir. Mesela Basel’de kaldığınız gün ve kişi başına 4 İsviçre frangı ödemeniz gerekiyor kalacağınız yere.

Aşağıda daha detaylı anlatacağım “otel rezervasyonu ile verilen imkanlar” dahilinde kentlerin tanıdığı haklar da değişiyor. Bunları gelmeden evvel araştırmanızı öneririm.

Para kullanımı

İsviçre Frangı dünyanın en güçlü para ünitelerinin başında geliyor. Haber bültenlerinin sonundaki piyasaların nabzını tutan kısımlarda ismini sıklıkla duyuyoruz kendisinin lakin şahsen frangı gören pek yoktur diye düşünüyorum.

Kağıt paraları yakın vakitte yenilenen, son derece de hoş, adeta sanat yapıtı ayarında fotoğraflar içeren ancak bir insan resmi bulunmayan frangın demir versiyonları ise ülke iktisadının gücünü cümle aleme deliller nitelikte. Ben kendi adıma hala tedavülde olan 1952’de dökülmüş demir para gördüm ancak daha eskileri bile vardır herhalde.

Neyse, asıl konuya gelirsek İsviçre’de nakit para taşımaya neredeyse hiç muhtaçlık duymayacaksınız. Gerçekten her yerde kredi kartı geçiyor diyebilirim. Yalnızca, kent içinde bulunan kimi tuvalet otomatları 1 yahut 2 franklık demir paralarla kullanılabiliyor. Bu yüzden yanınızda eser ölçüde nakit para taşımanızı, bozukluk bulundurmanızı öneririm. Birtakım otomatlar frankla eşit nominal bedelde Euro bozuklukları da kabul ediyor (yani 1 frank yerine 1 Euro da kullanabilirsiniz birtakım yerlerde). Ayrıyeten neredeyse tüm müzeler, sırt çantalarınızı girişteki dolaplara bırakmanızı isteyecek. Kimilerinde da dolaplar 1 yahut 2 franklık bozuk paralarla kilitleniyor, bunun için de bozuk para bulundurmakta fayda var.

İsviçre kentlerinde döviz ofisleri bulunuyor, Euro, Dolar üzere paraları buralarda İsviçre Frangı ile değiştirebilirsiniz.

Garantici davranıp Türkiye’den yanınızda nakit İsviçre frangı götürmek isterseniz bu da mümkün, lakin buralardaki döviz ofislerinde çoğunlukla 100 franklık banknottan aşağısını bulmanız çok güç, uğraşırsanız tahminen 50’lik bulabilirsiniz. 100 frank da bildiğimiz üzere çok büyük bir para, bozdurmanız kolay olmayacaktır. Ona nazaran yanınızda çok yüksek ölçüde 100’lük banknot götürmek yerine numunelik 1-2 tane alıp, İsviçre’de gittiğiniz döviz ofislerinde daha düşük banknotlar olup olmadığını sorun derim ben.

Toplu taşıma

İsviçre’de toplu taşımaya binerken, Türkiye’nin tersine, lakin diğer Avrupa ülkelerine gittiyseniz alışık olduğunuz çeşitten bir toplu taşıma fiyatı toplama sistemi olduğunu görebilirsiniz. Araca binerken bir bilet denetimi yapılmıyor, kentlerden alacağınız ‘pass‘ler yahut duraklardaki otomatlardan temin edebileceğiniz biletleri şayet denetim olursa göstermeniz gerekiyor.

İşin biraz daha dertli olan kısmı burada aslında. İsviçre’de geçirdiğimiz 1 haftada tahminen 30 defa tramvay ve başka toplu taşıma araçlarını kullanmamıza karşın rastgele bir bilet denetimiyle karşılaşmadık. Hatta 2 defa de şehirlerarası seyahat için trene bindik, lakin bunlardan yalnızca bir adedinde biletimiz denetim edildi. Bern’den Basel’e giderken hiç kimse 30 franklık biletlerimizi denetim etmedi. Bunlar elbette insanın aklına makus berbat şeyler getiriyor, fakat bu söylediklerimi katiyetle tavsiye olarak kabul etmeyin. Basel’de bindiğim tramvaylarda biletsiz binmenin cezasının 100 CHF olduğunu okudum, bilhassa biz yoksullar için mutlaka yabana atılacak bir para değil bu. O nedenle siz siz olun, önlemi elden bırakmayın diyorum.

Otel rezervasyonunun getirdikleri

İsviçre’nin ne kadar kıymetli bir ülke olduğunu anlamak için şahsen gitmenize gerek yok. Bu bahiste yapılmış araştırmalarda nizamlı olarak zirveye oynayan birden fazla kent çıkarıyorlar. Lakin maddi zararınızı minimize edecek birtakım kıyaklar da yapmıyor değiller. Bunların kesinlikle farkında olun gitmeden evvel, gittiğiniz kentlerin kendine mahsus imkanlarını gitmeden keşfedin.

Bunların en başında otel rezervasyonlarının yanında gelen imkanlar geliyor. Üstte bahsettiğim üzere rezervasyonunuz sayesinde her kente nazaran farklı güzelliklerle müsabaka ihtimaliniz var.

Örneğin Bern‘de otel rezervasyonunuz varsa, bu rezervasyon evrakını göstererek toplu taşıma araçlarını fiyatsız kullanabilirsiniz. Gittiğiniz otel yahut hostelde bu kart size kağıt olarak da verilecek, ancak örneğin en başta kalacağınız yere ulaşmak için bir toplu taşıma aracı kullanacaksanız, süreksiz olarak rezervasyon dokümanınızı gösterebilirsiniz soran olursa. Bu kart kente geldiğiniz birinci günden ayrılacağınız güne dek geçerli.

Öte yandan Basel‘de rezervasyonunuz sayesinde toplu taşımayı fiyatsız kullanmanızın yanında belirtilen müzelere %50 indirimli olarak girebiliyorsunuz. Basel Sanat Müzesi, tarih müzesi, Jean Tinguely Müzesi üzere değerli müzelerin hepsine bu kartla yarı fiyatına girebilirsiniz. Kalacağınız otelde check-in yaparken A4 boyutunda isminize oluşturulmuş Basel Card da verilecek. O kartın üstündeki barkodu müzelerde okutmanız gerekiyor, o yüzden âlâ saklayın.

Ama Bern ve Basel’in tersine Zürih‘teki rezervasyonunuz size Zürich Card’ın imkanlarını sağlamayacak. Zürich Card yahut fiyatsız seyahat kartını ayrıyeten fiyat ödeyerek satın almalısınız.

Market alışverişi

İsviçre’nin en büyük market zincirinin Migros olduğunu görünce şaşırmayın, gerçekten bizim Türkiye’nin her yerinde görmeye alıştığımız tıpkı isimli marketin atası İsviçre menşeili. 1925’te kurulan market zinciri, 1950’lerden sonra Türkiye pazarına İstanbul Belediyesi takviyesiyle girmiş ve şirketin asıl ismi da Migros Türk. İsviçre’nin büyük kentlerinde sık sık karşılaşacağınız bu markette gündelik gereksinimlerinizi yahut ikramlık çikolatanızı alabilirsiniz. Migros dışında da market zincirleri bulunuyor burada, aklıma birinci gelen Coop. Burada hem alışveriş yapabilir, hem magnet üzere kolay ikramlık eşyaları bulabilirsiniz. Ayrıyeten üzerine %50 etiketi yapıştırılmış, son kullanma tarihi geçmek üzere olan eserleri bulabilirsiniz ki İsviçre üzere kıymetli bir ülkede bunun bizim üzere yoksul üçüncü dünya ülkelerinden gelenler için hayli değerli bir fırsat olduğunu belirtmeliyim.

Marketlerde bu tip etiketli eserleri kovalayabilirsiniz.

Çeşmeler

Market alışverişlerinden bahsetmişken kentlerin her yanında yer alan çeşmelere de değinmeden olmaz. Her şeyin çok kıymetli olduğu bir ülkede masraflarınızı en aza indirebilmek için, en azından suya para vermemek için yanınızda kesinlikle bir su şişesi bulundurun. Bilhassa Zürih’te bol ölçüde bulunan çeşmelerden su içip şişenizi doldurabilirsiniz, hakikaten çok içilebilir bir su akıyor çeşmelerden. Aklınızda olsun bu da.

Elektrik soketleri

İsviçre’de dünyanın hiçbir yerinde kullanılmayan elektrik soketleri ve prizler kullanılıyor (J tipi). Lakin neyseki Türkiye’de ve Avrupa’da kullanılan C tipi prizler buradaki prizlere uyumlu. ABD ve Büyük Britanya’da kullanılan prizler için İsviçre’de adaptör kullanmak gerekiyor lakin Türkiye’den gelenler için bu türlü bir gereksinim yok.