Corona Gölgesinde Ev Günlükleri #1 – Yeni Düzene Direnmek

Son güncelleme tarihi: 27 Nisan 2020

Hayat çok acayip nitekim. Her şeyin ne kadar süratli değişebileceğini gösteren çeşitli olaylar yaşamış, bu nedenle yıllar içinde hiçbir şeye çok üzülmemek yahut çok sevinmemek halinde bir muhafaza sistemini geliştirmiş biri olduğumu düşünüyorum. Lakin 2020 yılının Mart ayı üzere sürüyle global çapta büyük ölçekli olayın yaşandığı, milyonlarca kişi üzere benim de hayatımı tahminen de geri dönülmez biçimde etkileyecek bir periyodu katiyen görmedim. Yaş prestijiyle direkt risk kümesi içinde bulunmayanların bile neredeyse hepsinin risk altında olan annesi, babası, tanıdığı ve sevdiği birileri vardır. Tekrar kendimiz risk taşımasak bile virüsün süratli bulaşıcılığı, öteki bir beşere virüsü geçirebileceğimiz manasına geliyor ki bulaşıcılık manasında bu ayarda bir hastalık çağdaş insan toplumlarında pek görülmüş değil.

Açıkçası bu kadar üniversal çapta bir olayın, 2. Dünya Savaşı’ndan beri yaşandığını zannetmiyorum. Bizden sonraki jenerasyonlara anlatacak, üzerine binlerce kitap yazılacak, sinemalar çekilecek, tesirlerini toplumsal, ekonomik ve kültürel hayatımızda silinmez halde hissettirecek bir periyottan geçiyoruz. Bunun her şey olup bittikten sonra değil de artık farkında olmak ne işimize fayda onu bilemiyorum. Açıkçası bu yazıyı kimse okumasa bile bir köşeye not etmek, geriye dönüp baktığımda (pandeminin sonunu görebilirsem elbette) bu günlerde neler hissettiğimi hatırlamam açısından kıymetli taşıyacak.

2020’nin Şubat ayı geldiğinde, 4 tane seyahat fikrim vardı önümde uzanan yıl için. Birinin, yani kız arkadaşımla birlikte Ramazan sonu ve bayramı içine alacak formda planladığımız Büyük Britanya seyahatinin hazırlıklarını bitirmek üzereydik, kabaca başımda oluşturduğum öbür 3 fikri ise tarihleri biraz daha yaklaştığında ve uygun kurallar bozulmadığı takdirde daha detaylı formda planlamaya başlayacaktım. 2019 yılında irili ufaklı toplam 7 seyahat için yurtdışına çıkma imkanı bulmam beni biraz şımartmıştı sanırım. Şubat ayının ortaları geldiğinde corona olayları hala çok uzaktaydı, COVID-19’un SARS ya da MERS üzere kardeşlerinde olduğu üzere, uzaklarda yaşanıp bitmesini umuyordum tüm bencilliğimle. Olayların Avrupa’ya yayılmaya başlaması beni korkutsa da, Büyük Britanya vizesi başvurusu için tarih almıştım. Vize müracaatına birkaç gün kaldığında, randevuyu iptal edip müracaat fiyatını hiç kesinti olmadan geri isteyebilecek pozisyondayken bunu yapmadım, nedenlerini yazı içinde açıklayacağım.

Mart ayının başlarında, Türkiye’de açıklanan olay olmasa da etraf ülkelerde süratle yükselen sayılar ve Türkiye’de de olayların olduğu fakat kamuoyu ile paylaşılmadığı inancı ile, herkesin meskenine kolonya ve makarna stoklamaya başladığı periyot gelmişti. Birinci hadisenin açıklanmasından yaklaşık 1 hafta sonra, Mart ayının ortasında bir öğlenden sonrası, çalıştığım işyeri sonraki günden itibaren geçerli olacak formda meskenden çalışma sistemine geçildiğini açıkladı ve bir anda kendimi, iş arkadaşlarımla belgisiz bir vakitte yine görüşene dek ayrıldığımız tuhaf bir vedanın ortasında buldum. Farklı koşullar altında olsa birçoğumuzu mutlu edecek meskenden çalışma olayı, mecburî olunduğunda o kadar da hoş değilmiş. Hiçbir şey olmasa bile, iş hayatı ile özel hayatını bu kadar girift hale getirmesi, iş yeri ile özel alanımı birbirine karıştırması kâfi bunu söyleyebilmem için.

Evden çalışmaya başlayalı 1 aydan biraz fazla vakit geçti. Bana ve birlikte çalıştığım arkadaşlarıma tahminen de aylar geçmiş üzere hissettirdi bu geçen vakit, bilhassa Mart’ın sonuna kadar olan kısmı. Bu 1 aya o kadar çok şey sığdı ki: Hayatımda kıymetli bir yeri olan, iş çıkışı bir yerde oturup birkaç birşey içme bölümü bitti, nizamlı görüştüğüm arkadaşlarımla lakin telefon yahut internet üzerinden konuşabiliyorum, fırsat bulup sevdiklerimin yanına gidebilsem bile onlara yaklaşamıyor, dokunamıyorum ve maalesef bunlara alışıyorum. Mecburî olmadıkça sokağa çıkmama tavsiyelerini sokağa çıkma yasakları takip ederken, marketlerde toplumsal arayı hiçe sayarak kuyrukta önüme geçmeye çalışan beşerlerle hengame edecek duruma geliyorum, meskenden çıkarken maskemi, küçük kolonya spreyimi yanıma almayı unutmamayı öğreniyorum.

Genel olarak spor karşılaşmalarını seyretmeyi çok severim, lakin dünyada bütün spor tertipleri patır patır ertelenirken, konuşacak birşey bulamadıkları için eski kıssaları döndürüp döndürüp anlatan spor podcast’lerine dadanıyorum. Benim için adeta bir zevk olan, Skyscanner üzere bilet fiyatı derleyici sitelerinde önümüzdeki rastgele bir ayı seçip Türkiye’den nerelere ucuz uçak biletleri olduğunu arama aktivitesi bile anlamsız bir hale geldi, zira seçtiğim ayda bir uçak havalanacak mı, onu bile bilmiyorum. Hem benim üzere uzman olmayan milyarlarca kişi, hem bahsin uzmanı diyebileceğimiz yüz binlerce doktor, hem de durmuş ekonomilerini kurtarmak için umutsuzca çırpınan siyasetçi tayfası, hiçbirimiz eski hayatımıza, ya da en azından eskisinin bir taklidi olacak hayatımıza ne vakit döneceğimizi bilmiyoruz. Öngörüler havada uçuşuyor, herkes birbiriyle çelişen şeyler söylüyor, günler geçiyor, virüsün yayılma eğrisinin tepeye çıkıp inişe geçtiği günü görmeyi herkes üzere sabırla bekliyorum.

Her gün, artık hayatlarımızın ayrılmaz bir kesimi haline gelen worldometers sitesinden dünyada o gün hangi ülkede kaç kişinin öldüğünü, kaç yeni hadise tespit edildiğini izliyorum (orada gördüğüm dudak uçuklatıcı sayılar, benim için hala istatistikten ibaret, maalesef ateş düştüğü yeri yakıyor). Meskenden çalışmanın nasıl birşey olduğunu, âlâ ve berbat taraflarını anlamaya başlıyorum. İşim gereği dünya çapında, internette arananları takip ediyor ve trendlerin nereye evrildiğini gördükçe şaşkınlığa uğruyorum, bu aramaların (en kolayından, “evde kendi saçını kesme” mesela) gelecekte hayatımızda ne kadar büyük yer edineceğini kestirmeye çalışıyorum. Hayli ağır geçen bir işim olmasına şükredecek hale geliyorum, zira sokağa çıkma yasağı olan haftasonlarını kitap okumak, sinema izlemek ve yeni bir lisan çalışmak üzere aktivitelerin bile dolduramayacağı günlerin geleceği korkusunu içten içe hissediyorum. Evet, bütün bunlar ve çok daha fazlası 1 aydan kısa müddet içinde oldu.

Bu yazıda ferdî tema olarak düşündüğüm husus, değişime karşı durma içgüdüsüydü aslında. Üstte dediğim üzere bütün bu yaşananlardan kimilerinin geri dönüşü olmayacağını, kimi tesirlerin toplumsal genlerimize işleyeceğini kestirim etmek için kahin ya da sosyolog olmaya gerek yok. Kesinlikle ben de etkileneceğim, muhtelemen aşikâr pervasızlıklarımı daha utangaç bir tutuma evriltecek değişimler yaşayabilirim.

Halbuki daha bu virüs hayatımızın orta yerine tokadını vurmadan birkaç hafta evvel çok farklı şeyler düşünüyordum. O periyotta şirket içi bir eğitime katılmıştım. Eğitimcimiz, son derece standart olan ‘5 yıl sonra kendini nerede görüyorsun’ sorusunun bir versiyonunu sorduğunda aşağı üst şöyle demiştim: “Ben esasen 5 yıl sonra yaşamayı umabileceğim hayatı yaşıyorum. İşi gücü bırakıp güneye yerleşmek ve bir bar açmak, bahçeli bir meskene çıkmak vs. üzere hayallerim yok. Sevdiklerimle bir arada ve sağlıklı olduktan sonra benim için kıymetli olan, daima cebimde bir sonraki seyahatimin biletini taşıyabilmek ve yeni yerler görmek için motivasyonumu kaybetmemek”. Bunun üzere birşeyler işte… Bu ukala karşılığı verirken sahiden de cebimde biletim vardı, gidiş dönüş Londra bileti. Şu anda bakıyorum, ne o bilet artık cebimde, ne Londra bildiğimiz Londra, ne de yaşadığım hayat birebir hayat…

Gezmenin benim için ne kadar kıymetli olduğunu söylememe gerek yok, beni şahsen tanıyanlar da inatçı bir karakterim olduğunu bilirler. Kendi doğrularından kolay kolay vazgeçmeyen biraz cins biriyim bir yandan da. Sanki bütün bu olanlar, corona salgını denetim altına alındıktan sonra beni daha muhafazakar bir seyahat planlamasına itecek mi? Bulduğu uygun vakitleri yurtdışı seyahatleriyle doldurmayı çok seven, bunun planlarını yaparken bile memnun olan biri olarak “korkularına” boyun eğen değil, “tedbirli” davranmayı elden bırakmadan, yeni ülkeleri görmeye devam eden biri olabilecek miyim?

Elbette ikinci söylediğimin olmasını umuyorum. Elbette seyahat alışkanlarının esaslı biçimde değişmemesini, ucuz havayolu şirketlerinin batıp birkaç büyük firmayı inhisar haline getirmemesini, hostel, Airbnb, Couchsurfing üzere gezgin dostu tertiplerin ayakta kalmasını, seyahat masraflarının benim üzere beyaz yakalıların 3 kuruşluk gezme keyfini imkansız boyutlara getirecek noktaya gelmemesini diliyorum. Kaideler ne kadar şiddetli olursa olsun, uygun hesaplanmış riskleri alabilen biri olduğumu düşünüyorum. Lakin beni asıl korkutan, bu hususta inisiyatifimin aslında çok kısıtlı olduğu gerçeği. Mesela -böyle birşeye kimse yürek edemez de, mesela diyorum- “hiçbir ülke 1 yıl boyunca turist kabul etmeyecek” diye bir karar çıksa Birleşmiş Milletler’de, ağzımı açıp birşey diyemem. 1 yıl gezmezsem elbette ölmem. Bilmiyorum, tahminen de asıl endişem diğerdir. Sonuçta gün geçtikçe daha gençleşmediğim için, hala sağlıklı sayılabildiğim bir devirde kâfi fizikî güce ve motivasyona sahipken bütün planlarımı rafa kaldırmamın kederi ve belirsizlik beni bu halde düşünmeye itiyordur.

Bu sonu bilinmeyen yarı hapsolmuşluk durumu, Josef K ile, Kafka’nın ‘Dava’sında hatasını bile öğrenemeden aylarca zan altında tutulan karakteriyle kimi özdeşlikler kurmama neden olacak kadar içime işledi ortadan geçen bir ayda. Lakin bu vakitler hakikaten şikayet edilecek vakitler değil. Avunduğum şeylerden biri (bende ya da arkadaşlarımda, ailemde şimdi olay çıkmaması haricinde) bu global karantinanın ekonomik tesirlerinden en azından kısa vadede önemli halde etkilenmeyecek bir işte çalışıyor olmam. Bir oburu, elimde optimist olmak dışında hiçbir seçenek olmadığı. Bir oburu ise askerliğimi yapmış olmam, şu an terhisi ertelenmiş askerlerden biri olmamam, askerde şafağın doğan güneş dediği günü beklemenin ne olduğunu ben de yaşayarak öğrendim zira. Onlar için sahiden çok lakin çok üzgünüm.

Yukarıda dediğim üzere, Büyük Britanya Vizesi için müracaatımı geri çekmeyip randevuya gittiğimde, Ankara’daki vize müracaat merkezi TLSContact hala müracaat kabul ediyordu. Ben de 6 aylık Britanya vizesini artık olmasa bile 6 ay içinde, “her şey düzeldikten sonra” kullanabileceğim niyetiyle gitmiştim esasen. Bomboş vize müracaat merkezinde işim halledilirken bir misyonlu, olağan müracaat sonuçlanma mühletinin 3 hafta olduğunu, lakin büyükelçilik kapandığı takdirde işlerin değişeceğini söylediğinde bunun ne manaya gelebileceğini o an fazla idrak edememiştim. An itibariyle müracaatımın üzerinden 5 haftayı aşkın müddet geçti, pasaporttan doğal ki bir haber yok. Müracaatımdan 1 hafta kadar sonra vize müracaat merkezi süresiz olarak faaliyetlerini durdurdu aslında. Pasaportun akıbetini sormak bile şu an gereksiz görünüyor, zati elimde olsa bile ne Büyük Britanya’ya, ne de Kapıkule’nin öbür tarafında rastgele yere gidebilecek durumda değilim. Herhalde Büyük Britanya Büyükelçiliğinde, kilitli bir kasada falan beklemektedir deyip geçiyorum. Uçak biletlerini en az ziyanla erteleyebilmek (hangi tarihe, hiç bilemeden) yahut mümkünse fiyatın iade edilmesini sağlayabilmek için fırsat kolluyorum bir yandan. İşin tuhafı, bu süreçte Britanya vizesi alma tecrübelerime dair detaylı bir yazı yazdım, bitirdim fakat vize sonucunu göremeden son cümlelerini yazamıyor, yayına alamıyor, buraya linkini de koyamıyorum. Corona sonrası dünyada turistik seyahatler nasıl olacak, vize işleri ne halde gerçekleşecek, hangi ekstra dokümanlar talep edilmeye başlayacak, halihazırda olandan ne kadar daha fazla 3. dünya ülkesi vatandaşı muamelesi göreceğiz sanki?

Daha öteki hislerimle ilgili de yazılar yazmayı düşünüyorum onları aklımda toparladıkça. Katiyen yaşadıklarımı felaket olarak nitelendirmiyorum. Çok daha makus şeyler yaşamak zorunda kalan, sevdiklerini kaybeden, şahsen hasta olup güç vakitler geçiren, işini kaybeden, fecî bir gelecek tasası içine düşen milyonlarca insan var dünyada. Ben -henüz- onlardan biri değilim, o yüzden yazının içinde bir yerde daha söylediğim kelamı tekrar etmek dışında aklıma birşey gelmiyor bitirirken: Optimist olmak durumundayız, zira elimizden gelen diğer birşey yok. Optimist olmaya mecbur olacağımız günleri de yaşayacakmışız, bu günler ne vakit geçecek, onu da kalan sağlar görecek…