Taşı Toprağı Çamuru Altın Memleket – Gobustan, Azerbaycan

Son güncelleme tarihi: 15 Eylül 2019

Bakü’de gezip gördüğüm yerlerin yanında Gobustan’ın (Azerilerin alfabesiyle yazılışı Qobustan) kesinlikle başka bir yazısını yazmam gerektiğini, daha oraları uzaktan görür görmez hissetmiştim. Zira yalnızca Azerbaycan ya da Bakü’nün değil, tüm dünyanın çok ender rastlanan ortak miraslarından ikisi bu bölgede bulunuyor ve kendi seyahat geçmişimin iki unutulmaz durağı olmayı başardı buralar.

Gobustan, Bakü’nün yaklaşık 60 kilometre güneybatısında bulunan küçük bir kasaba. Lakin asıl ününü, kasabanın yakınlarında yer alan eşsiz kaya fotoğrafları (petroglif) ve çamur volkanlarından alıyor.

Dünya üzerinde 700 civarında çamur volkanı var, bunlardan en büyük ikisi de dahil olmak üzere yaklaşık yarısı Azerbaycan’da. Doğal kaynaklar açısından ne kadar varlıklı bir ülke olduğunu biliyoruz oraların, bunun yer biçimlerine yansıması da epeyce doğal görülebilir. Onbinlerce yıl öncesinden gelen petroglifler insan eliyle yapılsa da ortadan geçen binyıllar boyunca, içinde bulunduğu coğrafyanın bir kesimi haline gelerek gibisi az görülen kayalık dorukları uygunca eşsiz hale getirmiş diyebilirim.

Bu yazıda Gobustan’a gidiş geliş bilgileri ve bilhassa vaktinizi boşa harcamamanız için yararlı olabilecek ipuçları vermeye çalışacağım.

Not: 2019 Nisan itibariyle 1 manat yaklaşık 3.4 TL’ye eşitti.

Gobustan’a nasıl gidilir?

Gobustan’a Bakü’den taksi tutarak yahut cinslere katılarak rahat bir formda gitmeniz elbette mümkün. Lakin benim üzere her daim toplu taşımacı olanlar için de metotlar bulunuyor. Ben de toplu taşıma kullandım, fakat lakin Gobustan kent merkezine gidiliyor bu biçimde. Petroglif yahut çamur volkanlarını görmek için Gobustan’dan taksi tutmak gerekiyor.

İlk kademe, Bakü’nün merkezi yerlerinden otobüsle, kentin batısında bulunan Lökbatan’daki Bina Ticaret Merkezi’ne (halk Bina Pazarı da diyor) giden otobüslerden birine binmek. Örneğin 28 May’dan 125, 20 Yanvar’dan 193 numaralı otobüsler sizi buraya ulaştırıyor. Wikiroutes.info sitesindeki saatlerden yararlandım ben. Otobüs tercih etmezseniz 2 manat karşılığında taksi dolmuşlara da binebilirsiniz.

Bina Ticaret Merkezi’nde indikten sonra ise Gobustan ve Alat (Ələt) istikametine giden 195 numaralı otobüsü sorun. Yaklaşık yarım saatte bir kalkan, vakit zaman epey gürültülü olabilen otobüs sizi 1 saate yakın bir müddette Alat’ın 10 kilometre kadar berisindeki Gobustan’a bırakacak. Ödeyeceğiniz fiyat 2019 Nisan itibariyle 80 qepik. İndiğiniz yerde olmasa bile yakınlarında taksicilerle karşılaşırsınız kesinlikle, zira turist bekleyen çok fazla taksici var bu kasabada.

Şimdi, bu noktada düşünmeniz gereken bahis şu olacak, müze ve petrogliflerin olduğu ulusal park bir tarafta, volkanlar öteki bir tarafta. Siz hangilerine gideceksiniz? Ben ikisine birden gitmenizi tavsiye ederim, bu nedenle taksiciyle pazarlık yaparken bu formda belirtin durumu.

Ha, benim üzere iki farklı seferde gitme durumunuz olursa birini önceliklendirmeniz gerekebilir. Bu durumda yalnızca bir yer için konuşup taksiciyle anlaşın. Azerbaycan’da taksimetre diye birşey olmadığını tekrar belirteyim bu vesileyle.

Gobustan Ulusal Parkı (Müze ve Petroglifler)

Henüz birkaç yıl evvel yenilenip modernize edilmiş müze Gobustan’a çok uzak değil, 4 km kadar bir uzaklıkta. Bölge Azerice’de Qobustan Ulusal Tarixi-Bədii Qoruğu olarak geçiyor.

Peki bu müzede ne var? İlham Aliyev’in 2011’in sonlarında açtığı müze, Bakü’nün başka yeni müzeleri üzere epeyce çağdaş. İngilizce açıklamalar bulunsa da Azerice açıklamaları da sökebilirsiniz bence. Müze genel olarak tarih öncesi zamanlarla ve o periyotların insanlarıyla ilgili bilgiler vererek başlıyor, daha sonra petroglif figürlerinin manalarına ağırlaşıyor. Kayaların üzerinde değil de kopmuş modüllerde kalan ve müzeye getirilen kaya fotoğrafları de ilgi cazipti. Ayrıyeten kayalara nakşedilen hayvanların envanteri de beni heyecanlandırdı. Lakin hepsinden öte, bilhassa en meşhur fotoğraflardan birinde gösterilen çift sıra halinde el ele tutuşan insan figürlerinin, Azerbaycan halk dansı Yallı’nın öncülü olabileceğine dair varsayımların bulunduğu kısım aklımda yer etti. Giriş yabancılar için 10 manat. Müzede geçireceğiniz yaklaşık 45 dakikayı vakit kaybı olarak görmeyin derim.

Müzenin yaklaşık 1.5 km ötesinde bulunan Petroglif alanına ise bir tırmanışın akabinde ulaşılıyor. Aralıklar çok uzun gözükmese de taksiye binmekte yarar var bence (ben yürüdüm tabii). Zira vaktinizi verimli kullanmanız gerekiyor. Bu ortada ben yalnızca Gobustan’dan müzeye gitmek için taksiye 4 manat ödedim. Petrogliflere inip çıkmaya 10 manattan fazla istemezdi bence.

Petroglifler mutlaka çok heyecan verici. Şimdi 1930’larda keşfedilmiş kaya fotoğraflarının en az 20,000 yıllık olduğu iddia ediliyor. İnsan ve hayvan çizimlerinin tartıda olduğu kayalar, Bakü’nün olanca restore halinin, adeta yapaylığının yanında bütün doğallığıyla karşınıza seriliyor. Bir tarafta kadim periyotlardan kaldığını her haliyle hatırlatan dağlar, kayalar, öbür tarafta düz bir alan ve Hazar Denizi. Bir de parklardaki banklara benzeyen “kaval taşı” (qaval daşı) var. Söylenenlere nazaran farklı yerlerine küçük taşlarla vurulduğunda bir müzik aleti üzere sesler çıkarıyormuş. Ben de denedim lakin çıkan sesleri fazla birşeye benzetemedim.

Yine de nefes kesici görünümler ve benzerleriyle nadiren karşılacağınız şeyler göreceksiniz Gobustan Qoruğu’nda. Katiyetle atlamayın burayı Bakü’ye geldiğinizde.

Gobustan’ın Çamur Volkanları

Çamur volkanı (Azeriler palçıq vulkanı halinde tabir ediyor) ziyareti için ise biraz daha fazla vakit ve parayı gözden çıkarmanız lazım. Zira kaya fotoğraflarının bilakis buraya ulaşmak için uzun bir müddet toprak yoldan gitmeniz gerekecek. Bu nedenle taksiler daha fazla istiyor. Dayanılmaz bir vizyonsuzluk örneği sergileyerek birinci günümde burayı atladım, lakin Bakü’ye döndüğümde yanılgımı anlayarak sonraki gün tekrar gittim. Güzel ki de gitmişim.

Ben Gobustan merkezden volkanlara gidiş dönüşe 40 manata anlaştım taksici ağabeyle (o da Türkiyeli olduğum içinmiş, öteki ‘haricilere’ 50-60 manat fiyat çekiyormuş normalde). Biraz pazarlık yapsam da kar etmedi. Gittiğimiz volkan, Gobustan’la Alat’ın yaklaşık olarak ortalarında yer alan volkan kümesine yanlışsız yola çıktık.

Önceki gün yağmur yağdığından yollar çok çamurluydu, lakin son derece standart sedan otomobiliyle taksici, çok yakına kadar ulaşabileceğimiz vaadiyle beni kandırıp (?) otomobiline aldı. Çamurlara bata çıka, bir yandan da standart Azeri-Türk muhabbetlerini sürdürerek (turist misin iş için mi geldin, Türkiye’de hangi kentte yaşıyorsun, iki devlet tek millet vs.) kimi yerlerde birkaç kere ileri geri yaparak, yarım saat kadar şartlarla cebelleşerek volkanlara birkaç yüz metre kalana kadar gittik, lakin otomobil daha öteye gidemeyince, taksici İlham Abinin teklifiyle ayakkabılarıma poşet bağlayıp hiçliğin ortasında üzere görünen zirveye tırmanmaya başladım. Altımızda bir 4×4 olsaydı devamını da getirebilirdik fakat açıkçası o otomobille oraya kadar gelebilmemizi bile mucize üzere gördüğümden fazla uzatmadım. 10 dakika kadar yürüdükten sonra aklımda daima yeri olacak bir görünümle karşılaştım.

Sanki yüzyıllardır insan gelmemiş üzere sakin ve etrafındaki doruklarla ahenk içindeydi irili ufaklı volkanlar, sabahın ve gece yağan yağmurun verdiği hafif serinlik hissedilir halde huzur ve garip bir yalnızlık duygusu veriyordu. Karşıma dikilen irili ufaklı kraterlerden gelen fokurdamalar ve kuş cıvıltıları dışında hiç ses yoktu. Adeta ay yüzeyine çıkan birinci astronot üzereydim, gerçekten yerdeki ayak izlerine bakarak günün birinci ziyaretçisi olduğumu anlamak kolay oldu. Patlayan poşetleri aşarak ayağıma yapışan çamur yüzünden astronot üzere ağır ağır yürümek zorunda kalmam bu hissi daha da artırdı olağan. Zati yerlerde bir sürü parçalanmış poşet vardı “zibil” namına. Aşikâr ki ayağına poşet bağlayan ve orada bırakmak zorunda kalan birinci kişi ben değildim.

Volkanlar nitekim her boyutta mevcuttu, yerlerde adeta sızıntı üzere çamur bırakan karınca yuvası görünümlü olanlar da, insan uzunluğunda olup kocaman kabarcıklar çıkaranlar da vardı. Benim ziyaret ettiğim değil lakin daha büyük volkanlar, birkaç yılda bir yanardağ üzere patlayıp çok önemli ölçüde çamur püskürtüyormuş, hatta püskürtünün yüksekliği birkaç kilometreyi bulup yerde metrelerce yarıklar açılıyormuş.

Bu olanca yalnızlık ve tabiatla başbaşalık hissi hoşuma gitse de hava şartlarından ötürü çok fazla birşey yapma seçeneğim yoktu, bir yere oturup görüntüyü seyredeyim de diyemezdim. Yaklaşık 20 dakika geçirdikten sonra ayrıldım bu eşsiz yerden. Ben giderken benden sonraki birinci küme alana yeni gelmişti. Çıktığım zirveyi geri inip taksicimin yanına geldim ve çamurlu ayaklarımla bindiğim taksiyle Gobustan’a hakikat yola çıktık. Otomobil o kadar çamurlanmıştı ki verdiğim 40 manatın 10’unun otomobil paklığına gideceğini söyledi İlham abi.

Bakü’ye dönüş

Gobustan’dan Bakü’ye dönüş biraz daha sıkıcı, hakikaten otobüsün ne vakit geleceğine dair rastgele bir fikriniz olmadan bekliyorsunuz durakta. Gobustan’ı ortadan ikiye ayıran anayolun öbür tarafına üst geçitten geçip gördüğünüz bir durakta çaresiz bir biçimde otobüsün gelmesini bekleyeceksiniz. İsterseniz lokal halka sorup 195’in orada duracağını teyit edebilirsiniz, zira beklerken “ne gelen var ne giden” kanısı ağır basıp moral bozmaya başlıyor. Lakin sonunda geliyor otobüs/minibüs ve sizi tıpkı formda Bina Ticaret Merkezi’ne bırakıyor.

Gobustan’dan ayrılırken, çektirdiği zahmete karşın buraya yeterli ki geldim diye düşünüyordum. Siz de Bakü’ye gelmeniz halinde Gobustan’a kesinlikle vakit ayırın derim.

Gobustan ziyaretiniz öncesi birtakım uyarılar

• Hem Ulusal Park’a hem de volkanlara birebir gün gidin. Olabildiğince erken gitmeye çalışın ki volkanları çok kalabalıklaşmadan, mümkünse kendi başınıza görme imkanınız olsun.
• Ziyaretiniz için yağmursuz bir gün seçmeye çalışın.
• Her ihtimale karşı yanınızda bol ölçüde poşet getirin. Poşetiniz az ise kraterleri görene kadar takmayın. Bana inanın, ayakkabınıza bulaşan çamuru temizlemek çok güç olacak.

İletişim

Bu yazıyla ilgili sorularınızı, yazıya yorum yaparak bana iletebilirsiniz. Fakat sizden ricam, evvelki yorumları da okumanız, tahminen de tıpkı soru evvelce sorulmuştur.