Plovdiv’de Gezilecek Yerler

Plovdiv kentinin, tıpkı vakitte kentin çok kültürlülüğünün simgelerinden olan Cumaya Camii (Dzhumaya Mosque), tarihi kent merkezinin göbeğinde, bir kilometre taşı üzere adeta. Bir yeri tanım ederken zannediyorum herkes burayı referans alıyordur. Osmanlı’nın Filibe’yi almasından sonra buradaki büyük katedral yıkılıp yerine bu cami yapılmış. 700 yıla yakın bir tarihi olan, epeyce büyük bir cami olduğunu söyleyebiliriz.

Aziz Kevork Ermeni Kilisesi

Bulgaristan’ın Türkler’den sonra gelen en kıymetli azınlık kümelerinin başında Ermeniler geliyor. Plovdiv’de de sayıları hissedilir ölçüde. Old Town’ın üst kısımlarında yer alan Aziz Kevork Kilisesi’ni görmenizi öneririm. Küçük bir kilise. Tahminen benim üzere bir düğüne denk gelir, ‘kim bu turist’ diye tuhaf tuhaf bakan Ermeniler’in arasında Türk değilmiş üzere yapabilirsiniz. Birebir bahçede yörenin Ermeni gençlerinin gittiği Kirkor Tütünciyan okulu da var. Natürel ki okulun bahçesinde ve duvarlarında Ermeni Soykırımı’na adanmış heykeller, yazılar vs. var.

Old Town’ın en yüksek kısmında Nebet Zirve var, burada da 1500 yıllık sur kalıntıları mevcut. Bir tarafı kent, öteki tarafı ırmak. Ermeni Kilisesi’nin az üstünde burası da, gelmişken uğrayın.

Sahat Tepe

Plovdiv’in 7 zirveli bir kent olduğunu söylemiştim, gerçekten İstanbul üzere büyük bir alana yayılmamasına karşın bu nedenle çok engebeli, biraz yürüyüş ve tırmanış kondisyonu gerektiriyor. Ben hepsine tırmanmadım elbette, lakin gittiklerim içinde Sahat Tepe’yi kesinlikle öneririm. Kentin merkezine çok yakın olmasına karşın kente hakim bir görünümü var buranın, ağaçların ortasından geçen bir yoldan çıkılıyor. Küçük de bir saat kulesi var, doruğa ismini bu kule veriyor.

Alyoşa Anıtı

Eski Doğu Bloğu ülkelerinde çokça gördüğümüz kentin en yüksek yerine hayvanı bir heykel dikme olayı, Plovdiv’de de gerçekleştirilmiş. Kızıl Ordu’nun 2. Dünya Savaşı’nda Bulgaristan’ı kurtarması sırasında hayatını kaybetmiş Sovyet askerlerinin anısına dikilmiş bu heykelin ismi, heykeldeki sembolik Sovyet askerine model olmuş Alyoşa Skurlatov’dan geliyor. Heykelin gerisindeki meydanımsı bölgede ise çok daha eski tarihlerde dikilmiş Rus Çarı 2. Aleksandr anısına dikilmiş anıt ve Plovdiv’in kurtarılması sırasında hayatını kaybetmiş Sovyet askerlerinin sembolik mezarları yer alıyor. Yalnızca askerler değil, Yuri Gagarin üzere Sovyet kahramanlarının da anısına isim plakaları mevcut. Alyoşa heykeli, 6 metrelik kuralın üzerinde 11 metrelik heykel kısmından oluşuyor, hayli heybetli ve tüm Plovdiv’e hakim bir pozisyonda. Münasebetiyle buraya ulaşmak Sahat Tepe’den daha fazla efor gerekiyor. Bunarjik Parkı’nın içinden kıvrıla kıvrıla zirveye çıkan patika, biraz zorlayıcı nitekim. Lakin görüntü hoş, Bratislava’daki Slavín’i ziyadesiyle hatırlatıyor. Tırmanmaya bedel bence.

Küçük Bazilika ve Mozaikler

Plovdiv’in 2 değerli ve tarihi bazilikası bulunuyor. Büyük Bazilika açık havada, küçük bazilika ise üzeri kapatılmış bir formda ziyaretçilere açık durumda. Burada 1500 yıllık etkileyici mozaikler bulunuyor, günümüze dek ulaşabilmiş geyik, kuş ve öbür birtakım simetrik figürlerin mozaiklerini görebiliyorsunuz.

Bazilika’dan bahsetmişken, kentin Türkleri’nin yaşadığı Türk mahallesinin buraya yakın olduğunu söyleyeyim. Görmek isteyen isteyenlere iddiası lokasyon vereyim. Küçük Bazilika’nın Kuzeybatısında, antik kent kalıntısına bitişik sokaklarda birçok Türkçe isimli yer gördüm, sokaklarda Türkçe konuşulduğunu duydum. Bilhassa ‘Tsar Ivan Stratsimir’ caddesinde ve etrafında Bulgaristan Türkleri’ne rastlayabilirsiniz.

Tarihi evler

Yukarıda bahsettiğim kombine bilet sayesinde hala ayakta kalan eski Plovdiv konutlarından restore edilerek ziyarete açılmış kimilerine gitmenizi öneririm. Benim en çok sevdiğim konutlardan biri Veren Stambolyan Evi’ydi. Meskenin içinde Bulgaristan’ın en değerli ressamlarından, İstanbul doğumlu Dimitar Kirov’un (DiKiro) yapıtları sergileniyor. Oburu ise Zlatyu Boyadzhiev’in yapıtlarına ayrılmış Stoyan Chomakov’un iki katlı konutu. Boyacıyev’in kıssası bu fotoğraf standını ilgi cazibeli kılıyor, mesleğinin birinci periyodunda genelde köy hayatına dair eserler ortaya çıkaran sanatçı, 48 yaşında felç geçirip bedeninin sağ tarafını kullanamaz hale gelince o yaştan sonra sol elle fotoğraf yapmayı öğreniyor, lakin değişen hayata bakış ve fotoğraf şekli, farklı tıpta eserler ortaya çıkarmasına neden oluyor. Benim üzere fotoğraf sanatın fazla anlamayan biri bile ortadaki değişimi görebiliyor. Stant vazifelisi Bulgar teyze kırık dökük İngilizcesi’yle bana bu öyküyü anlattı, fotoğraflarda yer alan İngilizce açıklamalar da esasen size bu mevzuda yardımcı oluyor. Balabanov, Hindliyan üzere öteki ahşap konutlar daha çok eski eşyalar, süslemeli tavanlar ve devrin hayat usulünü yansıtan açıklamalar sunuyor, ancak ben Stambolyan ve Çomakov sergi-evlerini öncelikle görmenizi önereceğim.

Şehri doğu batı istikametinde ikiye bölen Meriç (Maritsa) Nehri’nin kuzeyinde fazla turistik birşey yok, Plovdiv’in gurur kaynaklarından Plovdiv Fuarı’nın 1892’deki birinci alanının yerinde çağdaş bir kompleks var fakat turistik bir bedeli olduğu söylenemez. Irmak kenarını görmeye gelin, fotoğraflarınızı çekin, köprünün öbür tarafını görmeseniz olur.

Simeon Bahçesi

Şehrin en hoş park alanı, sanırım Çar Simeon’un Bahçesi (Tsar Simeon’s Garden) olarak bilinen park. Avrupai biçimdeki büyük parkın içindeki fıskiyeli havuz ‘şarkı söyleyen çeşmeler’ de (Singing fountains) muhakkak akşamlar ses ve ışık şovlarıyla yöre halkına cümbüş imkanı sunuyor. Yöresel cümbüş demişken, bu parkın giriş kısmındaki, meşhur Postane’nin de bulunduğu meydanda (Tsentralen) bir akşam Türkiye’nin halayına çok benzeyen ‘Horo’ oynayan insanlara denk geldim. Zannediyorum Bulgar kültürünü yeni girdikleri Avrupa Birliği’ne tanıtma maksatlı bir olaydı, zira yerlerde Bulgar bayraklarıyla birlikte AB bayrakları da vardı. Hem hareketli, hem ağır müziklerde çok hoş oyunlar oynayan bu insanlara denk gelirseniz kesinlikle biraz vakit ayırın.

Bachkovo Manastırı ve Asen Harabeleri

Plovdiv söylediğim üzere çok büyük bir yer değil, bu yüzden gezilecek yerler çabuk bitebilir. Vaktiniz varsa yakın öteki yerlere de gidebilirsiniz. Kente en yakın görülebilecek yerler ortasında Baçkovo Manastırı ve Asen Kalesi birinci seçenekler ortasında.

Buralara gitmek için Plovdiv’den kalkan minibüslere binebilirsiniz. Şöyle küçük bir ayrıntısı hatırlatmak isterim, kente geldiğiniz otogardan (Güney, yani Yug Otogarı) kalkmıyor bu minibüsler, tren garının çabucak ardındaki Rodopi otogarından kalkıyor. Bütün bu yerler birbirine çok yakınlar, o yüzden karıştırsanız bile gerçek yere fazla zorlanmadan ulaşabilirsiniz. Rodopi Garı’ndan bindiğiniz araç muhtemelen Smolyan tarafına giden bir araç olacak, o sizi hem Asenovgrad hem de Baçkovo’ya götürecektir. Ben kendi ziyaretimde yaşadıklarımı anlatayım artık.

Sabah vakti kaldığım hostelden çıkıp dosdoğru Rodopi’ye gittim. Smolyan’a giden bir otobüsü son anda yakaladım (saat tam 9’du). Evvel Asen kalıntılarının 5-6 km ilerisindeki Baçkovo’ya gitmeyi planlamıştım, sürücüye 4 Leva verip araca bindim. Birkaç turist ve çokça lokal beşerle birlikte 35-40 dakikalık bir seyahatten sonra manastırın aşağısındaki yol ayrımına ulaştım. 1 km kadar yürüdükten sonra manastıra vardım. Burası Sofya yakınlarındaki Rilski’ye epeyce benziyor (Rilski Manastırı’na gidiş öykümü anlattığım Rilski yazısına da göz atabilirsiniz). Kompleks içinde eski ana manastır, ayrıyeten keşişlerin yaşadıkları binalar ve küçük bir de müze var, müzeye girmeseniz de olur ancak sadece adamlara yardım olsun diye 2 Leva verip girebilirsiniz (Rilski’nin müzesi çok daha enteresan eserler barındırıyordu gerçekten.) Muhtemelen burada yaşayan keşişlerin sütünden falan yararlandıkları kuzu ve koyunların bulunduğu açıkta duran kafesli bir bölme de bulunuyor. Benim üzere ziyaretinizi pazara denk getirdiyseniz nispeten kalabalık ve manevî düzeyi yüksek ayinleri yakalayabilirsiniz. Bir de mezarlık kısmı var buranın. 300 m kadar ötede toprak bir yoldan gidiliyor. Anladığım kadarıyla manastıra yüzyıllar boyunca hizmet etmiş bireylerin kemikleri buraya yerleştiriliyor, zira tabelalarda ‘ossuary’ yeni ölmüşlerin kemiklerinin konulduğu yer yazıyor. Buranın değeri şu, ziyarete açık olmayan, dışarıdan yalnızca dışarıda oluşturulmuş kimi mezarları görebildiğiniz bu bina manastırın eski kısmı, yaklaşık 1000 yıllık bir bina.

Buradan çıkınca Asenovgrad Kalesi’ne gitmek için anayola çıktım tekrar. Olağanda geldiğim dolmuşun karşıt istikamette gidenine binip Asen Kalesi yol ayrımında inmem gerekiyordu, siz giderseniz bu türlü yapın derim. Ben onun yerine ortadaki birkaç kilometreyi yürüdüm, yanından ırmak akan keyifli bir yol ancak vakit alıcı sonuçta. Lakin asıl meczupluğu kalenin kalıntılarını görünce yaptım ben. Kalenin aşağısına ulaşınca 1-2 km ötedeki yol ayrımına gitmek yerine ağaçların, çalıların içinden kan ter içinde buraya çıkan zirveyi tırmandım. Burayı kısa geçiyorum lakin tahminen de seyahat hayatımın en güçlü anlarını buraya çıkarken yaşadım. Siz olağan ki bu türlü birşey yapmayın. Efendi üzere minibüse binin, yol ayrımında inip kaleye çıkan 2 kilometreyi asfalt yoldan yürüyün ya da otostop çekin. Olağan turistler buraya kiralık araçla geliyor, bence birileri alır kesin yolda.

Asen de ismini çabucak yakındaki Asenovgrad kentine vermiş tarihi bir kale kalıntısı. Giriş bileti 4 Leva. Neredeyse 1500 yıllık bir tarihi var. Geride bir kilise, bir ölçü sur, bir de Bulgar bayrağının dalgalandığı bir burç kalmış. Ancak etrafında büyümüş yeşillik sayesinde mükemmel bir ormanın içinde kalmış. Çok hoş bir tabiatın ortasındaki bu tarihi yer de Plovdiv ziyaretinizde en azından hesaba katmanız bir yer diye düşünüyorum. Dönüşte de yol ağzında dolmuşa binebilirsiniz, ben 1 kilometre daha yürüyüp Asenovgrad kent merkezine gittim ve oradan 2 Leva karşılığında Plovdiv’e dönen dolmuşa bindim. 25 dakika kadar sonra yine Plovdiv’e vardım.

Plovdiv’i Yug Otogarı’ndan Türkiye’ye dönen bir otobüsle terkederken, sahiden Bulgaristan’ın görülesi bir yerinden ayrılmakta olduğumdan emindim. Gidiş ve dönüş süreçlerini, Bulgaristan’a giden otobüslerde yaşadığım olayları anlattığım Kapıkule yazısında anlatmıştım zati. Siz de uygun bir vakit -ve Schengen Vizesi- ayarlayabilirseniz Plovdiv’i görmelisiniz. Farklı kültürlerin iç içe yaşayabildiği yerleri seviyorsanız siz de, Plovdiv ya da Filibe kısa bir ziyaret için uygun bir seçenek olacaktır.

İletişim

Bu yazıyla ilgili sorularınızı, yazıya yorum yaparak bana iletebilirsiniz. Fakat sizden ricam, evvelki yorumları da okumanız, tahminen de birebir soru evvelce sorulmuştur.